Những thăng trầm Hương Tràm trải qua trước khi tạm dừng ca hát

Không chỉ riêng ở Việt Nam hay Trung Quốc, ở nhiều nước châu Á cũng có Tết Đoan Ngọ. Vì vậy Tết Đoan Ngọ thực chất là một phong tục lễ Tết Á Đông gắn liền với quan niệm về sự tuần hoàn của thời tiết trong năm.

Tết Đoan Ngọ xuất phát từ điển tích trong dân gian. Điển tích này có nhiều dị bản khác nhau. Theo đó, một năm nông dân đang ăn mừng vì được mùa thì sâu bọ kéo đến, ăn mất cây trái, thực phẩm đã thu hoạch.

Dân làng đau đầu không biết làm cách nào để có thể giải được nạn sâu bọ này, bỗng nhiên có một ông lão từ xa đi tới tự xưng là Đôi Truân. Ông chỉ cách cho dân chúng mỗi nhà lập một đàn cúng đơn giản gồm có bánh gio, trái cây.

Nhân dân làm theo, chỉ một lúc sau đó, sâu bọ bay đi. Lão ông còn bảo thêm: Sâu bọ hằng năm vào ngày này rất hung hăng, mỗi năm vào đúng ngày này cứ làm theo những gì ta đã dặn sẽ trị được chúng. Dân chúng biết ơn định cảm tạ nhưng ông lão đã đi đâu mất.

Để tưởng nhớ sự việc trên, dân chúng đặt cho ngày này là ngày 'Tết diệt sâu bọ', có người gọi là 'Tết Đoan Ngọ', vì giờ cúng thường vào giữa giờ Ngọ.

Theo quan niệm cổ truyền, có thể giết sâu bọ bằng cách ăn thức ăn, hoa quả, rượu nếp vào ngày 5/5. Cách trừ sâu bọ trong người như sau: mọi người sáng ngủ dậy không được đặt chân xuống đất phải súc miệng 3 lần cho sạch sâu bọ, tiếp đó ăn một quả trứng vịt luộc. Rồi bước chân ra khỏi giường ăn một bát rượu nếp cho sâu bọ say, tiếp đó ăn trái cây cho sâu bọ chết.

Giết sâu bọ, đeo bùa ngũ sắc, mặc áo dấu, xâu lỗ tai cho bé gái, nhuộm móng tay móng chân, đổ bệnh cho cây, khảo cây, đi sêu… là những phong tục riêng của Tết Đoan Ngọ xưa, khiến nó được coi là 'Tết kì lạ nhất của người Việt' mà người Pháp cách đây gần 2 thế kỉ đã phải thốt lên như vậy.

Sách Đồng Khánh địa dư chí chép: "Tết Đoan Ngọ chuẩn bị đầy đủ rượu và hoa quả lễ tổ tiên từ sáng sớm. Mọi người đều uống rượu, ăn hoa quả, gọi là giết sâu bọ. Hôm ấy, người ta hái các loại thuốc cất giữ để sử dụng, hái lá ngải tùy theo năm mà bó thành hình con vật tượng trưng của năm đó…".

Chuyên gia phong thủy Song Hà

Ở Việt Nam, Tết Đoan Ngọ được “Việt hóa” thành ngày Tết diệt sâu bọ và thờ cúng tổ tiên. Người Việt Nam còn gọi Tết Đoan Ngọ là Tết giết sâu bọ vì trong giai đoạn chuyển mùa, chuyển tiết, dịch bệnh dễ phát sinh. Vào ngày này, dân gian có nhiều tục trừ sâu bọ, côn trùng phòng bệnh.

Theo truyền thống của từng miền, vào ngày này ngoài hoa quả, những món ăn cũng khác nhau. Tại Hà Nội và một số vùng của miền Bắc, rượu nếp, đặc biệt là rượu nếp cẩm là món phổ biến. Người ta cho rằng, bộ phận tiêu hoá của con người thường có các loại ký sinh gây hại và chúng nằm sâu trong bụng nên không phải lúc nào cũng diệt được.

Chỉ có ngày mùng 5/5 (âm lịch), các loại ký sinh này thường ngoi lên, con người có thể ăn thức ăn, hoa quả vị chua, chát và nhất là rượu nếp, có thể loại bỏ chúng. Phụ nữ các vùng quê miền Bắc phần lớn đều biết "ngả rượu nếp" và thường tranh thủ dịp này mang ra phố thị bán, rượu nếp cũng được người dân thành thị ưa chuộng, là thức ăn trong dịp Tết Đoan Ngọ.

Ở miền Trung, món không thể thiếu trên mâm cơm cúng là bánh ú tro. Nhà nào cũng mua từ ba bốn chục bánh trở lên để cúng gia tiên và sau đó cả gia đình cùng nhau thưởng thức.

Ngoài ra, theo truyền thống của người Nam bộ, thịt vịt cũng là một thứ không thể thiếu cho ngày lễ này trong mâm cỗ diệt sâu bọ. Như vậy, có thể nói Tết Đoan Ngọ là Tết giữa năm, trước là tưởng nhớ tổ tiên, sau là ước mong chữa bệnh, cầu sức khoẻ. Tết Đoan Ngọ đã gắn với tín ngưỡng của cả cộng đồng Việt Nam từ bao đời và trở thành một lễ tết truyền thống đậm nét văn hóa.

Hiện ở một số làng quê Việt Nam vẫn còn giữ nếp xưa, rất coi trọng ngày Tết này. Sau Tết Nguyên Đán, có lẽ Tết giết sâu bọ là cái Tết sum họp đầm ấm nhất và có nhiều tục lệ gắn kết với đời sống của người dân… Vì vậy con cháu dù làm ăn xa xôi mấy cũng cố thu xếp để về.

Sau lễ cúng là các tục lệ giết sâu bọ. Cả nhà quây quần ăn những thứ quả chua, rượu nếp, bánh tro... để diệt trừ sâu bọ, xua đuổi hết bệnh tật.

Lê Phương

Mâm cỗ cúng Tết Đoan Ngọ cần chuẩn bị những gì?

Vào dịp Tết Đoan Ngọ, người Việt thường làm mâm cơm để cúng tổ tiên và cầu mong một mùa làm ăn mới thuận hòa, may mắn. 

Để đạt mục tiêu đó, những nền tảng này đã phát triển các thuật toán cá nhân hóa để tạo ra vòng lặp "gây nghiện". Ví dụ, bằng cách phân tích các dữ liệu như người dùng bỏ qua nội dung gì hoặc có xu hướng thả tim video nào, thuật toán của TikTok sẽ hiển thị nhiều video với nội dung đánh trúng sở thích từng người.

Thuật toán này là một "siêu vũ khí" thực thụ khi kết hợp với tính năng cuộn vô hạn (infinite scrolling). Trong khi chế độ mặc định của YouTube là để người dùng chủ động tìm kiếm nội dung, TikTok tự động hiển thị một video ngẫu nhiên mà nó cho rằng phù hợp với mối quan tâm của người dùng ngay khi ứng dụng được mở ra. Chỉ với động tác quẹt lên, người dùng sẽ liên tục tải được video mới. Chu trình "quẹt, xem, quẹt, xem" tạo nên trải nghiệm liền mạch, khó dứt. Bên cạnh đó, tính gây nghiện của TikTok cũng đến từ việc tạo ra "nỗi sợ bỏ lỡ" (FOMO - Fear of Missing out). Nói cách khác, người dùng luôn cảm thấy bị thôi thúc phải xem các nội dung tiếp theo vì sợ mình bỏ lỡ điều gì thú vị hoặc quan trọng.

Những mạng xã hội như Facebook hay Instagram cũng tận dụng các cơ chế tương tự để giữ chân người dùng. Tuy nhiên, định dạng video ngắn mà TikTok tiên phong có khả năng lan toả (viral) rộng rãi và nhanh hơn cả bởi chúng khai thác điểm yếu lớn nhất của con người hiện đại: khả năng tập trung suy giảm trầm trọng. Người dùng ngày càng thích những thứ ngắn gọn và "dễ tiêu hoá" nên video TikTok được cả thế giới ưa chuộng và chia sẻ rộng rãi.

Điều này có thể mang lại tác động tích cực khi TikTok lan tỏa những câu chuyện truyền cảm hứng hoặc thông tin thiết yếu. Ngược lại, nếu bị kẻ xấu lợi dụng, TikTok sẽ nhanh chóng trở thành cỗ máy truyền tin giả hoặc video độc hại. Việc TikTok liên tục thu thập và lưu trữ khối lượng dữ liệu khổng lồ của người dùng cũng đặt ra nguy cơ tiềm tàng về bảo mật dữ liệu cá nhân.

Trước những tác động tiêu cực này, một số quốc gia như Mỹ, Australia, Canada, Anh, Ấn Độ... đã có động thái quyết liệt để ngăn chặn sự phổ biến của TikTok hoặc cấm ứng dụng này. Chẳng hạn, tính tới 6/3, đã có 25 bộ và cơ quan chính phủ của Australia cấm sử dụng TikTok trên tất cả thiết bị sử dụng cho công việc. Canada đầu tháng 3 tuyên bố sẽ cấm tất cả nhân viên làm việc cho chính phủ sử dụng TikTok trên thiết bị được cấp. Quốc hội, Nhà Trắng, quân đội và hơn một nửa số bang ở Mỹ cũng đã cấm TikTok vì lo ngại công ty mẹ của ứng dụng này, ByteDance, sẽ cung cấp dữ liệu người dùng cho chính phủ Trung Quốc.

Một thống kê về việc sử dụng các mạng xã hội tại Việt Nam cho thấy, Tik Tok đang tăng trưởng hết sức mạnh mẽ và đã trở thành ứng dụng phổ biến bậc nhất trong giới trẻ, với lượng người dùng hàng ngày tới 74%. Người dùng ứng dụng này, chủ yếu trong độ tuổi 18 đến dưới 30, tăng từ 34% (năm 2020) lên 53% (năm 2021); thời lượng sử dụng tăng lên gấp đôi, từ 4% lên 8%.

Việt Nam chưa có khảo sát sâu về tác động tiêu cực của Tiktok với người dùng, đặc biệt là giới trẻ. Nhưng một số quốc gia đã điều tra rộng rãi và thận trọng, xuất phát từ lo ngại trước ảnh hưởng độc hại từ mạng xã hội này tới sức khỏe tâm thần của thanh thiếu niên.

Theo một khảo sát do Trung tâm Nghiên cứu Pew thực hiện vào năm 2022, khoảng 2/3 thanh thiếu niên Mỹ đang sử dụng TikTok. Các quan chức chính phủ Mỹ cáo buộc thuật toán gợi ý nội dung video của TikTok có thể khiến người dùng nhỏ tuổi mắc chứng rối loạn ăn uống, tự làm hại bản thân hay thậm chí tự tử.

Người dùng trẻ tuổi ở Việt Nam đã và đang đối mặt với những vấn đề tương tự.

Từ góc độ quản lý nhà nước, nên làm gì để kiểm soát các tác động tiêu cực của TikTok? Cách dễ nhất là theo chân một số nước cấm ứng dụng này trên toàn bộ lãnh thổ Việt Nam. Tuy nhiên, một lệnh cấm như vậy có thể sẽ bị xem là cực đoan và khó đạt hiệu quả như mong muốn, bởi những nền tảng lớn khác như YouTube, Instagram và Facebook cũng đã nhanh chóng ra mắt định dạng video ngắn như YouTube shorts hay Facebook reels tương tự clip TikTok. Không thể cấm hết mọi ứng dụng và cũng không nên vì một số tác động tiêu cực mà phủ nhận hết mặt tích cực của các nền tảng này.

Cách tối ưu hơn cả là các bên liên quan chủ động can dự cùng TikTok để phối hợp triển khai các biện pháp bảo vệ người dùng nói chung và trẻ em nói riêng khỏi các tác động xấu nhất của ứng dụng này.

Từ phía cơ quan quản lý, giới chức Việt Nam có thể đưa ra những yêu cầu chi tiết, rõ ràng và quyết liệt cho phía TikTok nhằm ngăn chặn phổ biến các video có nội dung độc hại. Cũng như YouTube và Facebook, TikTok hiện đã cho phép người dùng báo cáo các nội dung không phù hợp. Tuy nhiên, chức năng này đang "ẩn" (cần giữ màn hình 1-2 giây để chức năng report hiện lên) chứ không hiển lộ như thả tim hay lưu clip. Cần yêu cầu TikTok bổ sung nút report phía dưới thả tim và hiển thị số lượt một clip đã bị report bởi người dùng.

Từ phía mình, người dùng, đặc biệt là các bậc phụ huynh, cũng cần nghiên cứu kỹ những tính năng mà các mạng xã hội đã cung cấp để kiểm soát thói quen sử dụng của trẻ. Chẳng hạn TikTok mới đây đã triển khai các công cụ nhắc nhở thời gian sử dụng hàng ngày, cho phép cài đặt các quyền riêng tư và an toàn, đặt giới hạn về thời gian xem... Tuy nhiên, không phải ai cũng biết đến các tính năng này do chúng chưa được tuyên truyền đầy đủ, và cũng không hiển thị ở các vị trí dễ nhận biết trên ứng dụng. Nhà quản lý có thể đề nghị phía TikTok phối hợp cùng nhà trường triển khai các chiến dịch xã hội nhằm hướng dẫn và nâng cao nhận thức của cả phụ huynh và học sinh về các tính năng kiểm soát nội dung xấu, cũng như cách sử dụng tối ưu ứng dụng này nhằm nâng cao kiến thức và vốn sống.

Cấm đoán luôn là lựa chọn bất đắc dĩ cuối cùng song cũng không thể thả nổi các mạng xã hội, bởi điều đó sẽ gây hại cho người trẻ và có thể đe dọa an ninh dữ liệu quốc gia. Điều quan trọng là tìm ra những giải pháp sáng tạo để vừa bảo vệ người dùng, vừa cho phép họ tận hưởng thành quả của khoa học, công nghệ.

Ngô Di Lân

Đây cũng là lần hiếm hoi Phùng Ngọc Huy trải lòng về chuyện nghề, chuyện đời và hé lộ ước mơ lớn nhất khi mưu sinh tại Mỹ trong giai đoạn dịch bệnh khó khăn - tích cóp đủ tiền để đoàn tụ cùng con gái.

Ca sĩ Phùng Ngọc Huy

“Bé Lavie (con gái của Phùng Ngọc Huy và cố ca sĩ Mai Phương) hiện tại được hai cô bảo mẫu chăm sóc rất tốt. Ước mơ của em là vẫn muốn Lavie ở Mỹ. Hy vọng sắp tới em sẽ may mắn về được Việt Nam, rồi hai cha con cùng qua Mỹ. Em cũng thích chở bé đi học, dù vất vả, em vẫn muốn có được sự vất vả đó", ông bố này chia sẻ.

Được biết, để có thể cho con gái một cuộc sống ổn định và đầy đủ, Phùng Ngọc Huy vẫn đang cố gắng hằng ngày, hằng giờ để kiếm tiền nơi đất khách quê người. 

Trong ấn tượng của MC Thúy Nga, Phùng Ngọc Huy là một người hiền lành, ít nói nên khi biết anh đang mưu sinh bằng nghề livestream bán hàng - một nghề cần sự hoạt ngôn, nữ MC khá bất ngờ. Đến thăm nhà nam ca sĩ, Thúy Nga không khỏi choáng ngợp trước căn phòng dành riêng để bán hàng online với gần 200 món ăn vặt.

“Lần đầu tiên bán em còn ngại lắm, tại trước giờ chỉ biết đi hát thôi. Sau này, mình cũng có những cách để thuyết phục khách mua. Thích vừa được bán hàng vừa được hát nên em đầu tư dàn âm thanh rất “ngon”. Em bán thì ít mà hát thì nhiều", anh hài hước chia sẻ.

Phòng bán hàng ăn vặt online của anh.

Phùng Ngọc Huy sang Mỹ định cư khi sự nghiệp đang phát triển ở Việt Nam, đã dần có tên tuổi trong lòng khán giả. Khoảng thời gian để thích nghi với cuộc sống nơi đất khách quê người không hề dễ dàng với nam ca sĩ. Điều khiến anh day dứt nhất có lẽ là nhớ nghề, nhớ sân khấu. Nhưng nhờ sự chịu khó, chăm chỉ, cuộc sống của anh cũng dần ổn định. 

“Qua đây, em sốc tới nỗi không dám xem Facebook vì xem Facebook sẽ thấy mọi người đang hoạt động nghệ thuật, còn mình ở đây làm lại từ đầu. Thời gian đầu em đi bán mỹ phẩm, không biết chạy xe nên đi xe đạp, từ chỗ thuê phòng ở ra chỗ làm là 15-20 phút. Vào mùa đông, em cứ chạy 5 phút là dừng lại, chà hai tay vào nhau cho ấm lại. 

Nam ca sĩ kể về những vất vả ngày đầu mưu sinh trên đất Mỹ.

Thời điểm đó rất vất vả nhưng khiến em trân trọng cuộc sống hơn. Khi qua đây, em cũng không còn suy nghĩ là một người nổi tiếng nữa. Mình phải cố gắng tự lập hết, trưởng thành hơn. Ở Việt Nam, em bị lệ thuộc ba mẹ quá nhiều", anh trải lòng.

Nam ca sĩ cho biết, hiện tại vì dịch nên việc đi hát có phần khó khăn. Anh cảm thấy mình vẫn rất may mắn khi có công việc bán đồ ăn online, đủ để trang trải cuộc sống và lo cho những người thân. 

Trước khi tạm biệt nam ca sĩ, MC Thúy Nga gửi lời nhắn nhủ: “Em là một người sống bản năng, chính vì điều này cuộc đời sẽ nhiều thăng trầm. Chị rất mong em sẽ có cuộc sống hạnh phúc, gặp nhiều may mắn và điều quan trọng là được đoàn tụ với con gái”.

Lê Phương

Nghệ sĩ phải bán nhà, xe trong 'sóng thần' Covid-19

Nhiều nghệ sĩ tại Mỹ đã phải đối mặt với các vấn đề về tài chính và tâm lý khi dịch Covid-19 bùng phát. Thậm chí, có người còn phải bán đi cả nhà và xe.

Không sở hữu đội hình mạnh nhất, đội tuyển Indonesia bị hoài nghi khi bước vào AFF Cup 2024. Với nhiều cầu thủ trẻ, Indonesia khởi đầu không tốt và bị chủ nhà Myanmar ép sân, thậm chí HLV Shin Tae Yong của đội khách phải nhận thẻ vàng do lỗi phản ứng.

Mặc dù vậy, bản lĩnh và kinh nghiệm giúp đội bóng xứ Vạn đảo đã tạo nên sự khác biệt. Asnawi Mangkualam trong tình huống đá bồi ở vòng cấm đã ghi bàn thắng duy nhất mang về chiến thắng 1-0 cho Indonesia.

Chiến thắng nhọc nhằn này giúp Indonesia tạm đứng thứ hai ở bảng B AFF Cup 2024 với 3 điểm, xếp sau đội tuyển Việt Nam. Ở lượt trận thứ hai ngày 15/12, Indonesia trở về sân nhà tiếp đón đội tuyển Lào.