Nhận định, soi kèo Belgrano vs Deportivo Riestra, 5h00 ngày 20/7: Kịch bản dễ đoán

Trong bài viết này, chúng tôi xin được cung cấp một góc nhìn khác về ý nghĩa bài thơ Nam quốc sơn hàtừ học thuyết “thiên mệnh thần quyền” thời cổ đại, từ đó gợi ý một số nội dung trọng tâm cần phải giữ và không nên có trong việc dịch thuật bài thơ này.

Tạm không bàn đến chuyện ai là tác giả bài thơ, chúng tôi xin căn cứ vào văn bản chữ Hán đang được sử dụng rộng rãi nhất hiện nay:

南國山河

南國山河南帝居

截然定分在天書

如何逆虜來侵犯

汝等行看取敗虛

Phiên âm:

Nam quốc sơn hà

Nam quốc sơn hà Nam đế cư,

Tiệt nhiên định phận tại thiên thư,

Như hà nghịch lỗ lai xâm phạm,

Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư.

Thuyết “thiên mệnh thần quyền” cổ đại

Thiên mệnh thần quyền là một học thuyết triết học phương Đông cổ đại ra đời từ rất xa xưa, vốn rất khoa học và mang tính thực tiễn cao, ảnh hưởng đến tư tưởng của rất nhiều trường phái triết học.Nhưng dần về sau, học thuyết này bị nhiều người lợi dụng để củng cố quyền lực của người thống trị, đặc biệt là các nhà Nho.

Học thuyết này thể hiện niềm tin tuyệt đối của người cổ đại vào quyền lực của tự nhiên, thứ vô cùng khó lý giải nhưng luôn tác động rất lớn đến đời sống của con người. Các hiện tượng tự nhiên như bốn mùa xuân hạ thu đông, ngày đêm, nắng mưa, sao băng, sấm chớp, hạn hán, lũ lụt… luôn diễn ra xung quanh cuộc sống con người theo những quy luật nhất định. Những quy luật đó vừa huyền bí, vừa rõ ràng, vừa trọn vẹn, vừa tuần hoàn. Vì thế mà người ta tin rằng có một “luật trời” (thiên luật) nào đó đang vận hành cả thế giới vũ trụ.Đó là hình thức sơ khai của học thuyết này.

Đã có “luật trời” thì chắc chắn phải có “trời” (thiên) để ban hành ra nó. Quan niệm “thiên mệnh” vì thế có thêm tính “thần quyền”. Người phương Đông cổ đại, đặc biệt là người Trung Hoa, tin rằng đấng tối cao cai quản toàn thể tự nhiên vũ trụ và xã hội loài người là Trời. Các tôn giáo về sau hình tượng hóa Trời thành nhân vật có hình hài sức vóc là Thượng đế hoặc Ngọc Hoàng Thượng đế, là một “Ông” hay một “Bà” tối cao thiêng liêng cụ thể nào đó.

Trời có ý chí, có tình cảm và luôn thi hành mệnh lệnh đối với mọi hoạt động của con người. Các vị hoàng đế đều tự xưng mình là “con trời” (thiên tử), là bậc thánh siêu phàm, do Trời sai xuống thế gian để giúp Trời cai trị muôn dân. Vì vậy, bắt đầu mỗi văn bản hành chính thời phong kiến như chiếu, sắc, nhà vua thường dùng một câu “Đại thiên hành hóa, hoàng thượng nhược viết”(Thay trời thi hành việc giáo hóa, hoàng thượng có lời rằng), ý nói việc ban hành mệnh lệnh này là tiếp nhận sự ủy thác trách nhiệm từ Trời, tất cả phải tuyệt đối chấp hành mệnh lệnh thiêng liêng này và không được cãi lại ý Trời. Các nhà Nho về sau đề cao học thuyết này để góp phần củng cố địa vị của người thống trị.

Trời luôn theo dõi quá trình trị nước của “thiên tử” bằng cách cho giáng điềm lành để khen ngợi hay gây tai ương để cảnh báo. Vì thế mà trong triều luôn có các chức quan chuyên bói toán, xem thiên văn, lịch pháp ngày giờ để đoán biết ý Trời mà hành xử theo cho đúng. Người làm đúng ý Trời, mệnh Trời sẽ được Trời ủng hộ hưng thịnh, còn người làm trái ngược sẽ bị Trời phạt thất bại thảm hại.

Vận dụng học thuyết này vào bài thơ Nam quốc sơn hà

Bài thơ Nam quốc sơn hà rõ ràng chịu ảnh hưởng sâu đậm bởi học thuyết này.Có thể thấy rõ sự ảnh hưởng này ở một số từ khóa như:

- “định phận”: sự sắp đặt của tự nhiên, sự an bài của số mệnh, tin vào vận mệnh do tự nhiên sắp đặt.

- “thiên thư”: sách trời, tức sách ghi lại số trời, ý trời, mệnh lệnh của trời, của tự nhiên. Người xưa tin rằng ông trời đã có sự sắp đặt sẵn mọi thứ trên thế gian, sự sắp đặt đó được ghi lại trong sách trời, tất cả phải tuân theo mệnh lệnh của trời, không được trái ý trời.

- “nghịch lỗ”: nghịch là phản nghịch, làm ngược lại, chống đối lại, trong bài thơ này là chống đối lại cái gì, đương nhiên là chống đối lại mệnh trời; lỗ là giặc, bọn giặc cướp; “nghịch lỗ” là bọn giặc làm trái ngược “sách trời”, những kẻ làm trái với “ý trời”.

- “thủ bại hư”: chuốc lấy thất bại thảm hại, ý chỉ những kẻ làm trái “ý trời” sẽ bị trời trừng phạt thất bại thảm hại.

Từ những từ khóa quan trọng trên, có thể thấy tư tưởng “thiên mệnh thần quyền” xuyên suốt toàn bài thơ. Trời phân chia ranh giới lãnh thổ Nam - Bắc ra lệnh cho hoàng đế của từng nơi cầm quyền, không ai được quyền xâm phạm ai, “sách trời” đã ghi rõ rành rành điều đó, vậy mà bọn giặc tham lam phương Bắc dám chống lại mệnh trời, xâm phạm bờ cõi phương Nam, vì hành động này mà chúng sẽ bị trời phạt tiêu vong thảm bại.

Cái hay, cái khéo của tác giả bài thơ là sử dụng một học thuyết mà phong kiến phương bắc vô cùng tôn sùng, tin tưởng để tác động vào nhận thức của chúng, khiến chúng phải lo sợ mà tự phản tỉnh về hành vi xâm lược của mình. Còn người Việt luôn tuân theo mệnh trời, theo chính nghĩa nên ắt sẽ được trời phù trợ hưng thịnh.

Nhận xét về các bản dịch thơ

Từ những phân tích trên, có thể thấy các từ “đế”, “cư”, “định phận”, “thiên thư”, “nghịch lỗ”, “thủ bại hư” cần phải được dịch đúng và đầy đủ, dịch thiếu sẽ làm giảm tinh thần nguyên tác. “Đế” tức là “thiên tử” (con trời), được trời trao quyền lực thống trị và ngang hàng nhau giữa các nơi; “cư” không chỉ mang nghĩa là “ở’ mà cần mở rộng ra là “trị vì”, “cai quản”; các từ “định phận”, “thiên thư”, “nghịch lỗ”, “thủ bại hư” như trên đã phân tích.

Như thế, bản dịch cũ bài thơ “Sông núi nước Nam vua Nam ở/ Rành rành định phận tại sách trời/ Cớ sao lũ giặc sang xâm phạm/ Chúng bây sẽ bị đánh tơi bời”của Trần Trọng Kim tuy khá hay nhưng chưa phải là chính xác nhất, “lũ giặc” chưa sát lắm với “nghịch lỗ”, “bị đánh tơi bời” không sát lắm với “hành khan” (ắt sẽ thấy) và “thủ bại hư” (chuốc lấy thất bại). Hơn nữa, nguyên tác không có từ nào nói người Việt sẽ đánh lại bọn xâm lược mặc dù cá tính dân tộc Việt vốn đầy ắp tình yêu nước, sẵn sàng hy sinh cả tính mạng để bảo vệ chính nghĩa.Mà ở đây, sự thất bại của giặc sẽ là tất yếu vì đã dám làm trái mệnh trời.

Bản dịch thơ được sử dụng trong SGK lớp 7 (tập 1) hiện nay “Sông núi nước Nam vua Nam ở/ Vằng vặc sách trời chia xứ sở/ Giặc dữ cớ sao phạm đến đây?/ Chúng mày nhất định phải tan vỡ” củaLê Thước – Nam Trân dù đã khẳng định sự “tan vỡ” tất yếu của kẻ xâm lược, nhưng cái triết lý trái “mệnh trời” của giặc vẫn chưa được thể hiện rõ. Hơn nữa, cách dịch từ “nhữ đẳng” thành “chúng mày” là khá thô vì nó không phản ánh đúng cái mạnh mẽ dứt khoát mà trang nhã, trung tính của từ này trong nguyên tác.

Đương nhiên, dịch thơ là việc không dễ vì vừa đảm bảo trọn vẹn nội dung ý nghĩa nguyên tác, vừa đảm bảo nhịp điệu và khí thế hào hùng, đanh thép của bài thơ. Chúng tôi nghĩ SGK có thể đưa ra nhiều bản dịch thơ khác nhau cho người học tham khảo, nhưng cần chọn một bản dịch thơ ưu thế hơn cả để học trò ghi nhớ. Ở đây, tôi cũng xin giới thiệu một bản dịch của mình từ góc nhìn thuyết “thiên mệnh thần quyền”:

Sông núi nước Nam vua Nam trị

Rõ ràng định phận tại sách trời

Cớ sao nghịch tặc sang xâm phạm

Các ngươi sẽ thất bại tơi bời.

• Thanh Phong(NCS tại Đài Loan)

Xem thêm:

"Không có chuỗi cung ứng nào trên thế giới quan trọng đối với chúng tôi hơn Trung Quốc", CEO Apple Tim Cook cho biết trong chuyến đi đến Trung Quốc vào tháng 3. Nhưng với doanh số bán hàng tại Trung Quốc sụt giảm và các mối đe dọa tiềm tàng đối với chuỗi cung ứng của mình, Apple có thể sẽ xem xét kỹ hơn các thị trường châu Á mới.

Người đứng đầu Apple vừa kết thúc chuyến công du 5 ngày đến Đông Nam Á, dừng chân tại Việt Nam, Indonesia và Singapore trong một chuyến đi mà tạp chí Fortune nhận định có thể là một nỗ lực nhằm"phòng ngừa rủi ro chuỗi cung ứng"và "dọn đường" cho đầu tư sau này.

Đông Nam Á là một trong vài thị trường mới nổi, bên cạnh Ấn Độ và Mỹ Latinh, mà Apple cần nhắm đến để tăng trưởng trong tương lai, theo Ivan Lam, nhà phân tích cao cấp tại hãng nghiên cứu Counterpoint. Ông cho biết người tiêu dùng Đông Nam Á nhìn nhận Apple như thương hiệu cao cấp và khá ưu ái. Chuyên gia dự đoán Apple sẽ tăng cường chiến lược bán hàng tại đây khi mức độ tiêu thụ được cải thiện.

Hiện tại, Đông Nam Á chiếm một tỷ lệ nhỏ, nhưng đang phát triển nhanh, trong thị trường iPhone. Bryan Ma, Phó Chủ tịch nghiên cứu thiết bị tiêu dùng tại IDC, cho biết Apple xuất xưởng chưa đến 10 triệu iPhone sang Đông Nam Á vào năm 2023, chiếm dưới 5% lô hàng toàn cầu. Dù vậy, nó vẫn ghi nhận mức tăng trưởng 32%.

Dù vậy, theo ông Ma, lý do CEO Tim Cook quan tâm đến Đông Nam Á không nằm ở bán lẻ mà là sản xuất. Phó Chủ tịch IDC nhận định động lực thậm chí còn lớn hơn đằng sau chuyến thăm là để “phòng ngừa rủi ro chuỗi cung ứng”khi ngành công nghiệp tiếp tục đa dạng hóa khỏi Trung Quốc. Điều đó thể hiện qua các cuộc gặp với không chỉ các nhà cung ứng mà còn với cả các chính phủ để thuận lợi đầu tư sau này.

Trung Quốc vẫn là trung tâm sản xuất lớn nhất của Apple, nhưng đại dịch Covid đã chứng minh cho nhà sản xuất iPhone thấy nguy cơ khi “bỏ trứng vào một giỏ”. Các đợt phong tỏa do Covid ở “thành phố iPhone" Trịnh Châu đã làm giảm sản lượng iPhone năm 2022. Sau đó, Apple đổ lỗi một phần cho gián đoạn Covid khiến doanh thu giảm 5% so với cùng kỳ năm trước trong quý IV/2022.

Nhìn rộng hơn, Mỹ đang khuyến khích các công ty "giảm rủi ro" bằng cách đa dạng hóa chuỗi cung ứng ra khỏi Trung Quốc.

Lịch trình CEO Tim Cook ở Đông Nam Á

Điểm dừng chân đầu tiên của Tim Cook là Việt Nam, vốn đã là một phần trong chuỗi cung ứng của Apple. Trong hai ngày ở Việt Nam, ông cam kết tăng chi tiêu cho các nhà cung cấp tại Việt Nam trong cuộc họp với Thủ tướng Phạm Minh Chính tại Hà Nội. Công ty cho biết đã chi gần 16 tỷ USD cho chuỗi cung ứng của Việt Nam kể từ năm 2019, tạo ra khoảng 200.000 việc làm.

Chia sẻ với CNN, Dan Ives – nhà phân tích cấp cao của hãng chứng khoán Wedbush – gọi Việt Nam là “điểm hạ cánh hoàn hảo đối với các hãng công nghệ đa dạng hóa bên ngoài Trung Quốc”. Ông nhắc đến một yếu tố là số lượng kỹ sư được đào tạo ở đây.

“Chúng tôi không chỉ nói về sản xuất đồ điện tử giá rẻ. Chúng tôi đang nói về lên cao hơn trong chuỗi giá trị...”,ông Ives nói.

Trong khi đó, Thuy Anh Nguyen – chuyên gia tại công ty quản lý quỹ Dragon Capital – chỉ ra một lợi thế khác của Việt Nam là dân số bùng nổ, có học thức và trẻ. Đó là điểm thu hút lớn đối với các công ty công nghệ nước ngoài đang tìm cách thuê công nhân cho nhà máy và tìm kiếm khách hàng tiêu dùng sản phẩm. Tỷ lệ tiếp cận smartphone ở Việt Nam cũng đang tăng lên nhanh chóng.

Sau khi rời Việt Nam, CEO Apple đã đến Indonesia, nền kinh tế lớn nhất và đông dân nhất Đông Nam Á. Trong cuộc gặp với Tổng thống sắp mãn nhiệm Joko Widodo, ông Cook cho biết sẽ xem xét thành lập các cơ sở sản xuất tại nước này.

Apple hiện chưa có nhà máy nào ở Indonesia. Thay vào đó, công ty đã thành lập một số học viện nhà phát triển kể từ năm 2018. Apple dự kiến mở học viện thứ tư tại Bali.

Indonesia yêu cầu smartphone bán trong nước phải bao gồm ít nhất 35% linh kiện địa phương và Apple đã đáp ứng được dù không sản xuất trong nước nhờ vào các học viện của mình. Bộ trưởng Công nghiệp Indonesia, người cũng có mặt tại cuộc họp với ông Cook và Tổng thống Widodo, gợi ý Apple có thể hợp tác với các công ty Indonesia để mua linh kiện, ngay cả khi họ không mở nhà máy.

Điểm dừng chân cuối cùng của Tim Cook trong chuyến công du Đông Nam Á là Singapore, nơi có thu nhập bình quân đầu người cao nhất khu vực. Đất nước này là nơi có ba trong số 5 Apple Store Đông Nam Á. Hai cửa hàng còn lại ở Thái Lan và Apple được cho là đang xem xét mở Apple Store đầu tiên tại Malaysia.

Nhân chuyến thăm của CEO, Apple tuyên bố sẽ đầu tư hơn 250 triệu USD để phát triển trụ sở tại Singapore. Apple mở cơ sở đầu tiên tại Singapore vào năm 1981, với 72 nhân viên tập trung vào máy tính cá nhân Apple II. Công ty đang xem Singapore như một trung tâm khu vực cho các vai trò quan trọng và hiện tuyển dụng hơn 3.600 nhân viên.

CEO Apple đã gặp Thủ tướng sắp tới của Singapore, Lawrence Wong, vào ngày 19/4. Trên LinkedIn, ông Wong viết rằng ông đã thảo luận về"các cơ hội ở Đông Nam Á"và "mối quan hệ đối tác chặt chẽ giữa Singapore và Apple"trong cuộc gặp với ông Cook.

Trong một chương trình phát thanh nổi tiếng của Singapore cùng ngày, lãnh đạo Apple nói ông muốn đầu tư nhiều hơn vào R&D trong nước. "Singapore luôn giữ một vị trí đặc biệt trong trái tim tôi",ông nói với thính giả.

(Theo Fortune, CNN)