Các mục tiêu quân sự

Báo Guardian dẫn lời Fabian Hinz, một chuyên gia về Trung Đông tại Viện Nghiên cứu chiến lược quốc tế (Anh) nhận định, phản ứng trực tiếp nhất của Israel nhiều khả năng là cố gắng tấn công cụm căn cứ tên lửa và máy bay không người lái (UAV) nằm ngầm dưới đất và trong một số trường hợp là "sâu dưới lòng núi"của Iran.

Mặc dù quân đội Israel có thể ném bom và phong tỏa lối vào, nhưng những căn cứ này được thiết kế để chống lại tất cả các loại thuốc nổ thông thường mạnh nhất. Theo ông Hinz, việc tấn công có thể không ngăn chặn được những vụ tập kích từ các lực lượng Tehran trong tương lai.

Giải pháp thay thế có thể là liên tục nhắm mục tiêu vào các căn cứ phòng không của Iran với quy mô lớn, bao trùm cả Tehran, Isfahan và các cảng trên Vịnh Ba Tư. Nước cộng hòa Hồi giáo được đánh giá có hệ thống phòng không tương đối yếu và dự kiến ​​sẽ phải vật lộn để ngăn chặn tên lửa hoặc một cuộc ném bom của không quân Israel như từng xảy ra ngày 19/4.

Ngoài ra, Israel có thể thực hiện một cuộc tấn công phức tạp hơn nhắm vào hệ thống sản xuất công nghiệp quân sự của Iran, ví dụ như dùng UAV oanh tạc một nhà máy vũ khí ở Isfahan tương tự hồi tháng 1/2023.

Tuy nhiên, tất cả động thái như vậy đều có nguy cơ tính toán sai lầm, dẫn đến thương vong khôn lường.

Các cơ sở lọc dầu và hạ tầng kinh tế

Giới quan sát cho rằng, Israel có thể nhắm mục tiêu vào cơ sở hạ tầng dầu mỏ của Iran. Chính Tổng thống Mỹ Joe Biden hôm 3/10 tiết lộ, Tel Aviv và Washington đang thảo luận về lựa chọn này.

Mục tiêu được đề cập đến nhiều nhất là cơ sở Kharg, nơi xử lý tới 90% lượng dầu thô xuất khẩu của Iran với phần lớn trong số đó được chuyển đến Trung Quốc. Một cơ sở quan trọng khác là nhà máy lọc dầu Abadan, gần biên giới với Iraq, nơi chịu trách nhiệm đáp ứng đáng kể nhu cầu nhiên liệu trong nước.

Ông Hinz đánh giá, ngành công nghiệp dầu mỏ của Iran tương đối dễ bị tổn thương, trong bối cảnh nền kinh tế đất nước gặp nhiều khó khăn do nhiều năm cấm vận và trừng phạt của quốc tế. Vì vậy, việc tấn công các mục tiêu kinh tế có thể để lại tác động lâu dài đối với Iran.

Câu hỏi đặt ra là, nếu Israel sử dụng biện pháp này, đây có phải cách đáp trả tương xứng với cuộc tấn công quy mô lớn bằng tên lửa từ Iran tối 1/10 hay không. Quân đoàn Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) cho biết đã nhắm bắn các mục tiêu quân sự và 3 căn cứ không quân của Israel, dẫn đến việc căn cứ không quân Nevatim ở sa mạc Negev, miền nam Israel và trụ sở Cơ quan tình Mossad bị hư hại nhẹ. Truyền thông địa phương cũng đưa tin, một trường học ở phía đông thành phố duyên hải Ashkelon của Israel cũng bị trúng tên lửa, khiến một lớp học bị tàn phá nặng nề.

Ngoài ra, so với một cuộc tấn công tập trung vào các mục tiêu quân sự, việc Israel nhắm mục tiêu vào các cơ sở lọc dầu và kinh tế cũng nhiều khả năng kích hoạt động thái trả đũa “dữ dội hơn” từ Iran. Tham mưu trưởng quân đội Iran, Thiếu tướng Mohammad Bagheri quả quyết, nếu bị tập kích, Tehran sẽ đáp trả bằng cuộc tấn công tên lửa có cường độ, quy mô lớn hơn và “mọi cơ sở hạ tầng của Israel sẽ bị nhắm bắn".

Các vụ hạ sát có chủ đích và những biện pháp bí mật khác

Một chiến lược khác cũng được nhắc đến là Israel có thể mở rộng hơn nữa chương trình hạ sát có chủ đích ở Iran. Khả năng này của lực lượng biệt kích và tình báo Israel dường như đã được chứng minh trong vụ ám sát thủ lĩnh chính trị của Phong trào Hồi giáo Hamas Ismail Haniyeh ở Tehran vào cuối tháng 7. Theo tờ New York Times, họ đã kích hoạt một thiết bị nổ được bí mật lắp đặt 2 tháng trước đó tại nhà khách, nơi ông Haniyeh lưu trú trong thời gian dự lễ tuyên thệ nhậm chức của tân tổng thống Iran.

Một số nhà khoa học hạt nhân hàng đầu của Iran cũng được tin đã bị Israel hạ sát, ví dụ như vụ giết chuyên gia Mohsen Fakhrizadeh bằng một khẩu súng máy điều khiển từ xa hồi tháng 11/2020.

Dẫu vậy, đối với nhiều quan chức, biện pháp này có vẻ là “phản ứng nhẹ nhàng” trước một cuộc tấn công tên lửa công khai. Bản thân Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đã “thề” sẽ bắt Tehran phải "trả giá đắt".

Các mục tiêu hạt nhân

Các chuyên gia quân sự tin, Israel không thể tấn công phá hoại mạng lưới các cơ sở hạt nhân của Iran, nếu không có sự hỗ trợ quân sự trực tiếp từ Mỹ, nước đồng minh then chốt. Hai cơ sở hạt nhân trọng yếu Natanz và Fordow, nơi nước cộng hòa Hồi giáo đang làm giàu uranium với độ tinh khiết lên tới 60%, đều được xây dựng dưới lòng đất, bên dưới hàng chục mét đá và bê tông.

Một bài viết đăng tải trên Tạp chí của các nhà khoa học nguyên tử hồi tháng 4 viết: "Vũ khí thông thường duy nhất có thể phá hủy các cơ sở hạt nhân ẩn sâu dưới lòng đất của Iran là bom xuyên giáp khổng lồ GBU-57A/B do Mỹ sản xuất, với trọng lượng hơn 12 tấn và dài 6 mét, chỉ có thể được vận chuyển bằng các máy bay ném bom cỡ lớn của Mỹ như B-2 Spirit".

Mặc dù Israel có thể oanh tạc các địa điểm nhỏ hơn và gây trở ngại cho chương trình phát triển hạt nhân của Iran bằng cách nhắm vào các cơ sở sản xuất có máy ly tâm phục vụ quá trình làm giàu uranium hoặc các địa điểm tương tự như vậy, nhưng động thái cũng tiềm ẩn nguy cơ trở thành động lực thúc đẩy Tehran tăng tốc nỗ lực sở hữu bom nguyên tử.

"Iran có thể coi việc vũ khí hóa chương trình hạt nhân của mình là lựa chọn duy nhất còn lại có khả năng đảm bảo an ninh cho chế độ", các tác giả bài báo nhấn mạnh.

Trả lời phỏng vấn báo chí ngày 2/10, Tổng thống Mỹ Biden cũng bày tỏ sẽ không ủng hộ một cuộc tấn công của Israel vào các địa điểm liên quan đến chương trình hạt nhân của Iran. Lãnh đạo Nhà Trắng cũng thúc giục Tel Aviv phản ứng ôn hòa hơn, đồng thời kêu gọi các bên kiềm chế để tránh xung đột lan rộng khắp Trung Đông.

Ông Biden điện đàm với Thủ tướng Israel, IDF bắn hạ điệp viên Hezbollah ở Syria

Giới quan sát nhận định, Hamas sẽ mô tả ông Sinwar như người “tử vì đạo” và tìm cách khiến cái chết của ông trở thành điều truyền cảm hứng cho những người mới tình nguyện gia nhập nhóm. Việc vị thủ lĩnh này thiệt mạng khi đang chiến đấu ở tiền tuyến, với vũ khí trên tay, sẽ giúp ích cho điều này.

Tuy nhiên, cây bút bình luận Jason Burke viết trên báo The Guardian rằng, bất kể nỗ lực tuyên truyền ra sao, việc Hamas mất thủ lĩnh vẫn khó có thể thúc đẩy việc tuyển dụng, trong bối cảnh nhóm rất cần nhân lực bổ sung ở Gaza sau khi hứng chịu thương vong nặng nề.

Quyền chỉ huy Hamas ở Gaza có thể sẽ được chuyển giao cho Mohammed Sinwar, 49 tuổi, em trai ông Sinwar, để tiếp tục chiến lược kháng cự ở mức thấp trước Israel, tập trung vào việc duy trì một số dạng kiểm soát hành chính ngấm ngầm ở vùng lãnh thổ này và khai thác sự phẫn nộ của quốc tế về thương vong của dân thường vì hoạt động quân sự của IDF để gây áp lực với Israel.

Dẫu vậy, Hamas đang ở trong tình trạng rối loạn và hiện phải tìm một nhà lãnh đạo toàn diện mới. Giới quan sát lưu ý, bất chấp quyền hành thâu tóm được trong nhiều thập kỷ, ông Sinwar từng là một lựa chọn gây tranh cãi. Dù việc em trai ông kế nhiệm vị trí thủ lĩnh nhóm sẽ gửi một thông điệp mạnh mẽ, nhưng Mohammed cũng sẽ phải vật lộn để thống nhất và tập hợp tổ chức.

Hamas giờ đây còn phải thực hiện những lựa chọn chiến lược trọng yếu, từng bị trì hoãn do việc bổ nhiệm ông Sinwar, dưới áp lực lớn và nhận thức đầy đủ rằng các cơ quan an ninh Israel có khả năng theo dõi và trừ khử cả những nhân vật cấp cao nhất của nhóm.

Tại Israel, nơi Thủ tướng Benjamin Netanyahu vẫn bị đổ lỗi về các thất bại an ninh dẫn đến cái chết của gần 1.200 người, chủ yếu là thường dân và việc khoảng 250 người Do Thái bị bắt cóc làm con tin trong vụ đột kích đẫm máu của các tay súng Hamas vào miền bắc nước này ngày 7/10/2023, vụ hạ sát ông Sinwar sẽ củng cố đáng kể vị thế chính trị của ông Netanyahu và gia tăng sự ủng hộ dành cho phe cánh hữu cứng rắn của ông.

Kết quả thăm dò dư luận hé lộ, tỉ lệ tín nhiệm dành cho ​​ông Netanyahu cũng được cải thiện sau một loạt thành công về mặt chiến thuật ở Lebanon, bao gồm cả vụ hạ sát thủ lĩnh Hezbollah Hassan Nasrallah.

Một số người Israel, bao gồm cả các tướng lĩnh trong quân đội, giới chức cấp cao trong các cơ quan tình báo và chính phủ, xem cái chết của ông Sinwar là thời điểm thích hợp để tuyên bố chiến thắng ở Gaza và chấm dứt chiến dịch quân sự bị coi là tốn kém nếu cần thiết. Song, hiện vẫn chưa rõ điều này có thể tạo ra khác biệt như thế nào trên thực tế.

Một khả năng được đề cập đến là, các cuộc đàm phán ngừng bắn sẽ được thúc đẩy khi một trong 2 cá nhân bị cáo buộc cản trở thỏa thuận đã ra đi. Tuy nhiên, thái độ của bất kỳ người nào được chọn kế nhiệm cố thủ lĩnh Hamas đối với việc thương lượng có thể không khác biệt nhiều.

Bản thân Thủ tướng Israel luôn nhấn mạnh, áp lực quân sự là giải pháp sẽ đưa khoảng 100 con tin còn lại ở Gaza trở về. Khả năng ông Netanyahu đồng ý thả hàng nghìn tù nhân Palestine trong các nhà tù Israel và đưa ra những nhượng bộ khác nhằm đổi lấy việc Hamas phóng thích các con tin rất mong manh.

Hiện cũng có khả năng Mỹ sẽ gây sức ép buộc Israel tuyên bố chấm dứt chiến dịch tấn công của IDF ở Gaza, như mong muốn của các chiến lược gia vận động tranh cử cho đảng Dân chủ của Tổng thống Joe Biden. 

Tuy nhiên, ngay cả khi Israel quyết định tuyên bố chiến thắng ở Gaza, xung đột có thể vẫn tiếp diễn. Các quan chức Israel đã nói sẽ tiếp tục kiểm soát quân sự và các hoạt động ở Gaza chừng nào họ cho là cần thiết. Đến nay, vẫn chưa ai đưa ra được một cơ chế chính trị mới cho vùng lãnh thổ này, có thể được tất cả các bên chấp nhận.

Nhiều nhà phân tích nhất trí rằng, cái chết của thủ lĩnh Hamas đánh dấu một cột mốc quan trọng, nhưng chưa đủ để giúp chấm dứt cuộc xung đột ở Gaza cũng như các căng thẳng khác đang leo thang ở Trung Đông.

Tài liệu mật hé lộ mệnh lệnh cuối cùng của thủ lĩnh Hamas trước khi bị hạ sát