Gỏi nhệch là món ăn nức tiếng xứ Thanh

Gỏi nhệch Nga Sơn (hay còn gọi là chẻo nhệch) được chế biến từ cá nhệch. Đây là loài cá da trơn, khỏe và khá dữ với phần thân dài như lươn, da trơn trượt và rất khó đánh bắt. Chúng sinh sống cả trong môi trường nước mặn, nước ngọt và nước lợ, đặc biệt xuất hiện nhiều ở đầm phá ven biển, cửa sông.

Cá nhệch da trơn, nhìn gần giống lươn nhưng kích thước lớn hơn nhiều. Thân cá nhệch dài khoảng 70cm, cá biệt có những con dài ngoẵng tới hơn 1m, lưng và bụng màu nâu nhạt (Ảnh: Gỏi nhệch Minh Huy)

Ở nhiều địa phương như Tràng Cát (Hải Phòng), Thái Thuỵ (Thái Bình), Giao Thuỷ và Nghĩa Hưng (Nam Định), Kim Sơn (Ninh Bình) cũng có món gỏi nhệch nổi tiếng nhưng phổ biến và được yêu thích hơn cả là gỏi nhệch Nga Sơn (Thanh Hoá) (Ảnh: Nhà hàng Vũ Bảo)

Muốn bắt cá nhệch, người dân địa phương thường phải ra cửa biển đóng đáy hoặc dùng những chiếc xiên có răng to và chắc khỏe để đâm.

Loài cá này rất khỏe và hung dữ nên việc đánh bắt không dễ dàng. Cũng bởi lý do này mà giá bán cá nhệch khá đắt đỏ, khoảng 500.000 - 600.000 đồng/kg. Lúc cao điểm, số lượng khan hiếm, giá cá bị đẩy lên tới 1 triệu đồng/kg.

Để làm món gỏi cá nhệch, người ta phải thực hiện tỉ mỉ, kỳ công từ bước chọn lựa nguyên liệu đến khâu chế biến. Cá nhệch sau khi bắt về phải được làm sạch nhớt bằng tro hoặc nước vôi loãng.

Một số nơi, người địa phương còn xát muối, dùng lá tre, lá lúa hoặc lá nhái bóp với nhệch cho sạch hết chất nhờn. Sau đó dùng khăn ấm lột bỏ lớp da cá và mổ bụng bỏ ruột, đầu, đuôi rồi lọc xương lấy thịt. 

Gỏi nhệch là món ăn đòi hỏi sự kỳ công từ bước chuẩn bị nguyên liệu đến khâu chế biến, thưởng thức (Ảnh: 0mrk0)

Cá nhệch khó đánh bắt, quá trình chế biến lại kỳ công nên món gỏi có giá thành khá cao, khoảng hơn 300.000 đồng/suất cho 2-3 người ăn (Ảnh: Minh Hà)

Chị Trần Thanh - chủ một nhà hàng hải sản tại tỉnh Thanh Hóa chia sẻ: “Công đoạn lọc xương vừa phải nhanh, vừa khéo léo, tỉ mỉ để thịt cá không bị nát, xương dăm không dính vào thịt. Thịt nhệch cũng được lau khô bằng khăn, giấy để không bị đọng nước rồi đem thái chéo thành các lát mỏng vừa ăn”. 

Người phụ nữ này cũng cho biết thêm, trước đây, gỏi nhệch được chế biến đơn giản bằng cách bóp sơ qua với chanh tươi, sau đó vắt cho ráo nước rồi trộn đều với thính gạo nếp rang vàng.

Nhưng nhiều năm gần đây, người ta chủ yếu bóp thịt nhệch với riềng xay nhỏ, sả thái mỏng, còn thính gạo để riêng, ăn thích ăn thì trộn vào. Cách chế biến này giúp món ăn dậy vị hơn, giữ miếng cá luôn tươi ngon, có độ ngọt và thanh mát.

Nước chẻo chấm kèm gỏi nhệch được xem là “linh hồn” của món ăn (Ảnh: Nhà hàng Vũ Bảo)

Giống như nhiều loại gỏi khác, gỏi nhệch Nga Sơn cũng được ăn kèm với thứ nước chấm đặc biệt, đó chính là chẻo. Chẻo chấm gỏi nhệch phải được làm từ xương cá.

Sau khi lọc thịt, xương cá được đem giã nhuyễn, trộn với thịt ba chỉ, mẻ chua, trứng gà cùng các loại gia vị khác rồi đun chín lên. Chẻo thành phẩm có màu đỏ sậm, đặc sánh, vị đậm đà, béo ngậy với mùi thơm đặc trưng.

Ngoài nước chấm chẻo “thần thánh”, các nguyên liệu ăn kèm gỏi nhệch Nga Sơn cũng khá cầu kỳ, bao gồm: lá ổi, lá lộc vừng, lá mơ, húng quế, mùi tàu, đinh lăng, rau má, bạc hà, chuối xanh, cúc tần,… Tùy sở thích từng người mà việc chọn lá thơm ăn kèm cũng khác nhau. 

Gỏi nhệch ăn kèm nhiều loại rau thơm và gia vị. Thực khách có thể chấm với mắm tôm, cuộn kèm sả, gừng, ớt cho món ăn thêm đậm đà hương vị (Ảnh: Nguyễn Văn Khu)

Cách thưởng thức gỏi nhệch cũng đặc biệt. Người ta cuốn lá sung thành hình phễu, thêm rau thơm, gỏi cá,.. rồi rưới nước chẻo lên trên (Ảnh: Minh Hà)

Nếu như ở Hải Phòng, Thái Bình hay Nam Định, người ta thường cuộn gỏi nhệch với bánh đa nem và chấm nước mắm chua ngọt thì tại Ninh Bình và Thanh Hóa, cách thưởng thức gỏi nhệch cũng khác biệt. Người ta cuốn lá sung cùng với các loại lá thơm thành hình phễu, cho trực tiếp lượng cá nhệch vừa ăn vào rồi rưới nước chẻo lên trên. Thực khách có thể thêm ớt tươi, hành củ tươi, riềng, sả tùy ý. 

Từ món ăn dân dã của vùng đất Nga Sơn, gỏi nhệch nay trở thành đặc sản xuất hiện nhiều trong các nhà hàng, quán ăn không chỉ ở Thanh Hóa mà cả Hà Nội, TP.HCM.

Theo chị Thanh, gỏi nhệch phải ăn miếng to vừa miệng, cuốn đủ các nguyên liệu và lá thơm thì mới cảm nhận được hết độ ngon của món ăn. Vị thanh mát, hơi chát của rau kết hợp vị béo ngậy của chẻo, vị ngọt, dai giòn của gỏi cá cùng chút cay nồng, nóng của gừng, sả, ớt tạo nên món ngon trứ danh khiến thực khách ăn là nhớ.

Gỏi nhệch cũng là món ăn “khoái khẩu” được thực khách yêu thích nhất khi ghé nhà hàng của chị Thanh. Tuy nhiên, số lượng đánh bắt được có hạn nên không phải lúc nào thực khách tới đây cũng có gỏi nhệch để thưởng thức. 

“Lúc cao điểm như cuối tuần hay dịp lễ Tết, nhà hàng có thể chế biến và phục vụ nhiều nhất khoảng 15-17kg nhệch. Món gỏi nhệch chế biến rất kỳ công mà số lượng có hạn do khó đánh bắt nên không thể làm nhiều. Chỉ khi khách đặt, mình mới chế biến để món ăn có độ tươi ngon. Mỗi suất gỏi nhệch dành cho 2-3 người ăn có giá 320.000 đồng. Ngoài làm gỏi, nhệch còn được đem nhúng lẩu hoặc kho tộ cũng rất ngon, thu hút khách thưởng thức”, chị Thanh nói.

Phan Đậu

Từ bông cải xanh, súp lơ, cải Brussels đến cải xoăn đều chứa các hóa chất thực vật như sulforaphane có thể có đặc tính chống ung thư. Đó còn là nguồn cung cấp chất xơ hỗ trợ tiêu hóa, duy trì cân nặng khỏe mạnh và có thể giảm nguy cơ ung thư ruột. 

Tiến sĩ Patel nói: “Hãy thường xuyên bổ sung các loại rau họ cải trong bữa ăn của bạn, chỉ cần một nắm nhỏ khoảng 80g”. 

Các loại quả mọng 

Chứa nhiều chất chống oxy hóa, quả việt quất, dâu tây và mâm xôi mang lại nhiều lợi ích ngọt ngào cho bạn. Chất chống oxy hóa giúp trung hòa các phân tử có hại gọi là gốc tự do có thể làm hỏng ADN và tăng nguy cơ ung thư.

Tiến sĩ Patel khuyến nghị ăn các loại quả trên vài lần một tuần. 

Rau lá xanh

Một nhóm rau khác đáng được nhắc đến là rau lá xanh, rất giàu các loại vitamin và khoáng chất. Theo các chuyên gia, những loại rau như rau chân vịt, cải xoăn, xà lách, rau muống có thể hỗ trợ sức khỏe tổng thể của bạn. 

Bạn nên ăn các loại rau trên hằng ngày với các món salad, canh, sinh tố, nước ép. 

Ngũ cốc nguyên hạt

Từ gạo lứt đến quinoa, ngũ cốc nguyên hạt là nguồn cung cấp chất xơ và chất dinh dưỡng tốt. Tiến sĩ Patel khuyên: “Hãy chọn các loại ngũ cốc nguyên hạt như bánh mì nguyên cám và gạo lứt thay vì ngũ cốc tinh chế”. 

Các loại đậu

Theo Tiến sĩ Patel, các loại đậu như đậu lăng và đậu Hà Lan chứa nhiều chất xơ, protein, có thể giảm nguy cơ mắc một số bệnh ung thư. Vì vậy, ông khuyến nghị mọi người nên bổ sung đậu vào chế độ ăn uống vài lần một tuần. 

Các loại hạt 

Hạnh nhân, quả óc chó, hạt lanh và hạt chia đều là những lựa chọn tốt để bổ sung vào chế độ ăn. Đây là nguồn thực phẩm thực vật chứa chất béo lành mạnh, chất xơ và chất chống oxy hóa. 

Hơn nữa, chỉ cần tiêu thụ một nắm nhỏ, khoảng 30g các loại hạt mỗi ngày là đủ để thu được những lợi ích.

Cá béo 

Chứa nhiều axit béo omega-3, các loại cá béo như cá hồi, cá thu và cá mòi có thể mang lại đặc tính chống viêm và giảm nguy cơ mắc phải tình trạng nguy hiểm này. Tiến sĩ Patel nói: “Hãy thưởng thức các loại cá béo ít nhất hai lần một tuần, một suất ăn khoảng 140g cá nấu chín”. 

Nghệ

Chất curcumin trong củ nghệ có đặc tính chống viêm và chống oxy hóa, có thể có lợi trong việc ngăn ngừa ung thư. Bạn nên kết hợp nghệ với hạt tiêu đen hoặc chất béo để kích hoạt sức mạnh tiềm tàng của loại gia vị này.

Loại rau dân dã ở Việt Nam chứa chất ngừa ung thư

Nguyên liệu làm nộm tai heo xoài xanh:

- 1 tai heo

- 2 quả xoài xanh

- 1 củ cà rốt

- 1 mớ rau húng

- 1 mớ rau răm

- Đường, nước mắm, chanh, tỏi, ớt, giấm và rượu (để rửa tai heo hết mùi hôi).

Cách làm nộm tai heo xoài xanh:

Bước 1 (sơ chế nguyên liệu): Tai heo rửa sạch, cạo lông và các vết màng bẩn. Rửa bằng chanh hoặc giấm rồi dùng thêm chút rượu để khử mùi hôi. Luộc chín rồi thả tai heo vào chậu nước đá để tai được giòn.

Cà rốt rửa sạch, để ráo nạo thành sợi, ngâm vời đường 15p để giảm độ hăng. Sau đó vắt kiệt nước. Xoài xanh nạo sợi. Lạc rang chín giã nhỏ (không cần quá nhỏ). Rau húng, rau răm thái vừa. Tỏi, ớt băm nhuyễn.

Bước 2: Cho tai lợn vào nồi nước có thêm chút muối rồi luộc chín. Khi tai lợn chín bạn vớt ra và cho ngay vào tô nước sôi để nguội bỏ thêm vài viên đá, làm như thế tai sẽ săn lại, giòn và trắng hơn. Vớt tai ra thái miếng sợi vừa ăn. Lưu ý với cách làm nộm tai heo xoài xanh này, khi luộc tai bạn chỉ luộc vừa tới chín vì nếu để quá chín thì tai sẽ mất đi độ giòn ngon.

Bước 3: Món nộm tai heo xoài xanh ngon hay không quyết định nhiều ở khâu pha nước chấm để trộn. Bạn có thể pha nước chấm trộn đường và mắm theo tỉ lệ 2:1. Sau đó cho tỏi + ớt đã băm nhuyễn vào cùng và khuấy cho tan đường. Nếu xoài dùng cho món này không chua lắm, bạn có thể vắt thêm nước cốt chanh.

Bước 4: Cho tai, xoài xanh, cà rốt vào tô sau đó rưới nước mắm đã pha sẵn vào cùng và xóc đều để các nguyên liệu được thấm đều gia vị để khoảng 20 phút cho ngấm. Sau đó cho lạc rang đã giã nhỏ vào, trang trí thêm rau thơm lên trên cho món nộm tai heo xoài xanh thêm phần hấp dẫn.

Hy vọng bạn cùng gia đình ngon miệng và hài lòng với cách làm món nộm tai heo xoài xanh này.

(Theo Dân Việt)