Năm 2008, tôi mở tài khoản tại công ty chứng khoán cạnh trường Đại học Luật TP HCM và bắt đầu tham gia thị trường khi còn là sinh viên. Vốn đầu tư ít, lại thường phải cắt lỗ nên mười năm sau tôi dừng chơi chứng khoán.

Đầu năm 2021, đồng nghiệp gửi cho tôi bài báo về trường hợp hai cá nhân bị Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước xử phạt số tiền 1,2 tỷ đồng do lập hàng chục tài khoản khác nhau để mua bán, tạo cung cầu giả. Chúng tôi thắc mắc tại sao hai cá nhân này lại không bị xử lý hình sự?

Năm 2020 và 2021, do cách ly xã hội để phòng dịch Covid-19 nên số người chơi chứng khoán tăng đột biến. Đây cũng là thời gian xảy ra nhiều vi phạm nghiêm trọng trong lĩnh này, đỉnh điểm là việc một số cá nhân bị khởi tố về hành vi thao túng chứng khoán. Trên các diễn đàn, không ít nhà đầu tư tự ví mình là "gà" để rồi bị "lùa" và "úp sọt".

Dưới góc độ nghiên cứu pháp luật, tôi giật mình: Quy phạm pháp luật hình sự hiện nay không tạo ra được hành lang an toàn để bảo vệ sự phát triển của thị trường chứng khoán. Sự bất cập của luật hình sự thể hiện trên khía cạnh về cấu thành tội phạm và khung hình phạt.

Một là, về cấu thành tội phạm.

Tất cả bốn tội danh liên quan đến chứng khoán: Cố ý công bố thông tin sai lệch hoặc che giấu thông tin trong hoạt động chứng khoán; Sử dụng thông tin nội bộ để mua bán chứng khoán; Thao túng giá chứng khoánvà Làm giả tài liệu trong hồ sơ chào bán, niêm yết chứng khoánđều quy định phải gây thiệt hại hoặc thu lợi bất chính mới bị xử lý hình sự. Song, thực tế việc đi chứng minh số tiền thiệt hại và thu lợi bất chính đối với cơ quan tố tụng rất khó khăn vì tài khoản giao dịch là rất lớn nên phải làm việc với rất nhiều tổ chức, cá nhân với hàng nghìn tài liệu phải thu thập, trong khi thời gian điều tra thì giới hạn do luật định.

Ở các nước có thị trường chứng khoán phát triển, họ không quy định như Việt Nam. Quy định của nhà làm luật Việt Nam chẳng khác nào buộc dây vào chân cơ quan tố tụng, trong khi tội phạm chứng khoán thì nhờn luật. Không ai thao túng hoặc thực hiện các hành vi vi phạm trong lĩnh vực chứng khoán chỉ để cho vui mà không có mục đích gây thiệt hại hoặc thu lợi nên quy định như vậy là thừa thãi.

Điều 410 "Giao dịch nội gián" và 411 "Thao túng thị trường bất hợp pháp" Bộ luật Hình sự Hungary quy định chỉ cần ai thực hiện hành vi giao dịch nội gián, thao túng thị trường thì có thể lập tức đối diện hình phạt tù đến 5 năm. Liên minh Châu Âu quy định tội phạm loại này dựa trên cấu thành hình thức, không bắt buộc cấu thành vật chất như Việt Nam. Nghĩa là họ không cần đi chứng minh số tiền thiệt hại hay thu lợi bất chính mà chỉ cần thực hiện hành vi bị cấm trong lĩnh vực chứng khoán là trở thành tội phạm và phải ngồi tù; khung hình phạt sẽ tăng theo giá trị giao dịch đã rõ ràng trên hệ thống.

Quy định như trên vừa tạo thuận lợi cho cơ quan tố tụng vừa mang tính răn đe để bảo vệ thị trường.

Hai là, khung hình phạt còn nhẹ chưa tương xứng với hành vi.

Tất cả tội danh liên quan đến chứng khoán chỉ có khung hình phạt cao nhất ở mức "nghiêm trọng", tối đa 5 năm hoặc 7 năm tù. Trong khi tội phạm chứng khoán thu lợi bất chính số tiền rất lớn và gây ra thiệt hại "rất nghiêm trọng", thậm chí là "đặc biệt nghiêm trọng" cho nhà đầu tư lẫn cả nền kinh tế. Việc thị trường phản ứng tiêu cực sau khi một số lãnh đạo của các công ty lớn niêm yết bị bắt giam về hành vi thao túng chứng khoán là minh chứng rõ ràng.

Luật hình sự Mỹ quy định hình phạt cao nhất cho tội phạm chứng khoán là 20 năm tù; Nhật Bản, Hong Kong và Malaysia là 10 năm tù. Năm 2020, Trung Quốc đã sửa luật hình sự để tăng hình phạt cao nhất đối với tội phạm này lên 15 năm tù. Ngoài ra, các nước còn áp dụng hình phạt bổ sung là phạt tiền tương ứng với giá trị giao dịch hoặc thu lợi.

Khi còn công tác tại địa phương, tôi từng tham gia kiểm sát vụ án "Cướp giật tài sản". Bị cáo bị tòa án xử phạt 1 năm 6 tháng tù giam vì cướp giật sợi dây chuyền trị giá 700 nghìn đồng.

Nếu chiếu số tiền trên sang hành vi trộm cắp hoặc lừa đảo chiếm đoạt tài sản thì người thực hiện chỉ bị phạt hành chính vì hai tội danh này quy định số tiền chiếm đoạt phải từ 2 triệu đồng trở lên mới bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Song, nhà làm luật đã lường trước hậu quả nguy hiểm của hành vi cướp giật, đặc biệt trong trường hợp nạn nhân đang điều khiển phương tiện giao thông nên đã quy định: "Người nào cướp giật tài sản của người khác thì bị phạt tù từ 1 đến 5 năm" mà chưa cần tính đến giá trị tài sản bị chiếm đoạt.

Tinh thần pháp chế của nhà làm luật EU và ở tội "Cướp giật tài sản" trong Bộ luật Hình sự nước ta tương đồng ở chỗ thấy hành vi nguy hiểm là phải trừng trị ngay, không cần phải chứng minh hậu quả mới xử lý.

Tội phạm chứng khoán được thực hiện bởi những chủ thể có trình độ văn hóa cao, thậm chí là những chuyên gia trong lĩnh vực tài chính. Họ phạm tội không phải vì nghèo hay trình độ văn hóa thấp như tội phạm cướp giật mà cố ý làm giàu bất lương, bất chấp gây tổn thương cho nền kinh tế nên càng cần phải có hình phạt nặng tương thích.

Hình phạt cao nhất đối với tội "Cướp giật tài sản" là phạt tù đến 20 năm hoặc chung thân.

Bùi Võ

Ảnh minh họa.

Câu chuyện 2

Một Facebook khác chia sẻ rằng, nàng thích nhất đội bóng đá Tây Ban Nha, hâm mộ nhất là Real, ghét Barcelona. Chồng nàng cùng chung niềm say mê bóng đá, lại phục cô nàng nhỏ nhắn, trắng trẻo dám ra quán xem đá bóng một mình, còn gào lên khi Barca thắng Real 6-2… Cùng sở thích nên họ nghĩ cưới nhau sẽ hạnh phúc, dù cả hai còn rất trẻ.

Về nhà mới xảy chuyện. Vợ không thích Real nhưng chồng cứ ngồi xem hết trận đấu, kệ vợ ghét đội nào chửi đội đó. Nhưng nếu chồng chê đội nàng thích là kiểu gì anh cũng bị vợ sửng cồ, phạt ra đi văng nằm.

Hôm trao giải quả bóng vàng FIFA, nàng thức đến 2h sáng để xem Messi của nàng nhận bóng vàng. Đội chồng thích trắng tay nên nàng nói gì chồng cũng kệ. Nhưng khi trao giải đội hình xuất sắc nhất năm có 4 cầu thủ Real là nàng gào lên “Sao cái đội không cúp mà nhiều cầu thủ thế”. Chồng vừa bảo Messi kém hơn CR7, nàng đã trợn mắt lườm.

Tôi chẳng biết nên vui hay buồn vì có cô vợ mê bóng đá nữa. Bình thường nàng đáng yêu, lấy nhau 3 năm vẫn như đang yêu, vẫn hẹn hò, vẫn nhắn tin đều đều… Nhưng nhiều lúc muốn phát điên vì cãi vã bóng đá với nàng và những chuyện không liên quan đến gia đình. Cứ cãi nhau kiểu này chắc nguy hiểm cho hôn nhân lắm.

Câu chuyện 3

Cũng cô vợ ham mê bóng đá, một Facebooker khác chia sẻ vì cưới nhầm vợ đoảng và nam tính, tới mức chồng luôn phải “mềm” để giữ hòa khí. Nàng là vận động viên bóng chuyền, cá tính mạnh và dứt khoát, tóc cắt ngắn, đi giày thể thao, thích mặc quần áo rằn ri, thụng và rộng.

Từ ngày lấy chồng em không nấu được bữa cơm ngon nào, nhưng đam mê bóng đá tới mức chồng phải đầu hàng. Xem một mình buồn, nàng kéo mấy cô bạn thân về nhà nấu ăn, nhờ chồng đi làm về ghé quán mua thức ăn, đồ uống để cả nhóm lai rai xem. Có hôm nửa đêm, nhà hết bia, hết đồ nhậu là sai chồng đi mua hộ em bia và đồ nhậu.

Em đang soán ngôi trụ cột gia đình, từ bao giờ em coi chồng là đầu bếp, có trách nhiệm chiều vợ… Xem bóng đá nàng và các bạn cũng nhảy chồm chồm lên, la hét… khiến X.men chính cống là tôi thấy lạc lõng.

Cho đến hôm mẹ chồng ở quê lên chơi, thấy nửa buổi con dâu vẫn ngủ, tưởng dâu ốm, mẹ hỏi han thì em bảo mẹ cho ngủ, vì đêm qua thức xem bóng đá.

Đêm sau mẹ ở đó, em phụ mẹ nấu cơm, dọn dẹp, rồi khuya ngồi xem bóng, uống bia và nhậu một mình, thỉnh thoảng lại hét lên, reo hò khiến mẹ hoảng hốt chạy ra… em lại cười lớn rồi xin lỗi… vì mải xem bóng đá. Mẹ khuyên em đi ngủ để sớm mai đi làm, em bảo “4 năm mới có 1 mùa bóng, con xin nghỉ phép xem cho đã mẹ ạ”. Mẹ nhắc em reo hò nhỏ thôi cho hàng xóm còn ngủ… rồi kéo tôi vào phòng trách sao để vợ đam mê, phát huy sở thích đàn ông thế quá đà không?

Ảnh minh họa.

Lời khuyên của chuyên gia

Hầu hết những ông chồng có vợ ham mê thể thao đều lo lắng cho cuộc hôn nhân của mình, mong muốn có lời khuyên trước các đam mê có phần quá đà của vợ, sẽ cãi nhau vì thể thao sẽ có ngày bị vợ đánh thật, và tương lai con cái ra sao nếu gia đình không yên ổn.

Có bạn khuyên các ông chồng nên đi tập thể thao để khỏe bằng vợ, đừng ngồi kể lể như phụ nữ vậy. Đàn ông phải mạnh mẽ, có bản lĩnh, che chở, là bờ vai vững chắc cho vợ tựa chứ. Nhưng giải pháp này những ông chồng chưa chắc đã ham, nếu ham họ đã tập lâu rồi.

Theo bà Phạm Hoa (Viện Nghiên cứu tâm lý giáo dục và pháp luật), người vợ ham mê thể thao không phải giờ mới ham, mà có từ bé, và người chồng đã biết từ khi yêu. Nếu cần người vợ nhẹ nhàng, dịu dàng thì anh ấy đã chọn người khác.

Quan niệm xưa cho rằng người phụ nữ phải khéo léo, nhẹ nhàng. Đàn ông thì phải mạnh mẽ, là trụ cột gia đình. Nhưng đó là định kiến, là quan niệm xưa.

Bây giờ xã hội cởi mở, phụ nữ và nam giới có nhiều cơ hội thể hiện năng lực, có nhiều lãnh đạo là phụ nữ, có nhiều đầu bếp giỏi là đàn ông… Những quan niệm xưa có nhiều điều không phù hợp, nếu những ông chồng cứ cứng nhắc giữ định kiến cũ, đòi hỏi người vợ ham mê thể thao phải nhu mì, e ấp… thì sẽ gặp khó khăn trong cuộc sống, hôn nhân rất khó duy trì. Quan trọng hơn là hai vợ chồng ngoài trách nhiệm với nhau, còn có trách nhiệm với hai bên gia đình và con cái.

Còn khi đã chấp nhận cưới người vợ mê thể thao, những ông chồng cần có lòng bao dung, bởi các giải đấu quan trọng lâu lâu mới có, và nàng nghỉ phép để xem chứ không phải bỏ bê tất cả để thỏa thú đam mê. Quan trọng là vợ có cá độ không, có quán xuyến mọi việc không, cư xử có tốt với hai bên gia đình không… Còn nếu đam mê trong khuôn khổ thì chấp nhận được.

Các chuyên gia tâm lý khuyên rằng, khi đã xác định kết hôn, dù có thế nào cố gắng vượt qua. Các cô vợ đam mê tinh thần, vật chất, hay thể thao quá mà để nhưng thú vui, tham vọng vùi lấp tình cảm của hai vợ chồng.

(Theo Giadinh.net)