Anh bảo năm nay được tuổi, đại cát đại lợi, để lâu quá anh già mất mà cha mẹ cũng đã nhiều tuổi, gia đình anh neo người, lúc nào cũng khát con khát cháu. Anh bảo cứ cưới đi, anh sẽ nuôi tôi ăn học đến khi nào tôi không muốn học nữa thì thôi.

Hôm 26/2,Project Syndicatevừa đăng bài viết “Đạo luật CHIPS của Mỹ gây tổn hại cho Đài Loan như thế nào” của nhóm học giả Đài Loan, gồm Chang-Tai HsiehGS kinh tế, Đại học Chicago; Burn Lin, Hiệu trưởng Trường Nghiên cứu bán dẫn thuộc Đại học Quốc gia Thanh Hoa, nguyên Phó Chủ tịch TSMC; Chintay Shih, GS Đại học Quốc gia Thanh Hoa,nguyên Chủ tịch Viện Nghiên cứu công nghệ công nghiệp Đài Loan. Nhóm các học giả cùng ký tên dưới bài báo là Tainjy Chen, Trưởng khoa Kinh tế và Khoa học Chính trị Đài Bắc tại Đại học Quốc gia Thanh Hoa và cựu Bộ trưởng Bộ Phát triển Quốc gia Đài Loan;Huang-Hsiung Huang, Chủ tịch Quỹ Khoa học Chính trị và Kinh tế Đài Bắc, cựu Chủ tịch Ủy ban Tư pháp Chuyển tiếp, và cựu thành viên của Viện Kiểm soát và Viện Lập pháp ở Đài Loan;W. John Kao,Hiệu trưởng Đại học Quốc gia Thanh Hoa Đài Bắc; Hans H. Tung, GS Khoa học Chính trị tại Đại học Quốc gia Đài Loan; và Ping Wang, GS Kinh tế tại Đại học Washington ở St. Louis. (Đại học Quốc gia Thanh Hoa là trường đại học ở Đài Bắc, Đài Loan, cùng tên nhưng không phải là trường ở Bắc Kinh).

Bài viết không dài, nhưng cung cấp nhiều thông tin và đánh giá đáng quan tâm, đặc biệt đối với các quốc gia và nền kinh tế đang mong muốn tham gia vào chuỗi cung ứng bán dẫn toàn cầu. Chúng tôi xin giới thiệu bài viết này.

Sự tập trung sản xuất chất bán dẫn tiên tiến ở Đài Loan đã làm dấy lên lo ngại ở Mỹ về tính dễ bị tổn thương của chuỗi cung ứng. Đạo luật Khoa học và CHIPS của Mỹ tìm cách giải quyết lỗ hổng đó bằng khoản trợ cấp 52 tỷ USD để khuyến khích các nhà sản xuất chất bán dẫn chuyển đến Mỹ. 

Nhưng đạo luật này sẽ không đạt được mục tiêu đó, thậm chí có thể làm suy yếu ngành công nghiệp quan trọng nhất của Đài Loan.

Ngành công nghiệp bán dẫn ngày nay bị chi phối bởi các công ty chuyên biệt có trụ sở trên khắp thế giới. TSMC tại Đài Loan chỉ tập trung vào sản xuất theo đơn đặt hàng, chủ yếu là chip cao cấp, trong khi các bộ phận quan trọng không kém khác của hệ sinh thái bán dẫn còn bao gồm các công ty Mỹ như AMD, Nvidia và Qualcomm (thiết kế chip), chuyên gia in thạch bản ASML ở Hà Lan, Tokyo Electron của Nhật Bản (sản xuất thiết bị sản xuất chip) và Arm của Anh (sản xuất phần mềm dùng để thiết kế chip).

Tất cả chuyên môn này cung cấp hai lợi ích chính. Đầu tiên, mỗi bộ phận của chuỗi cung ứng toàn cầu có thể tập trung và cải thiện những gì mình làm tốt nhất, mang lại lợi ích cho các bộ phận khác trong chuỗi cung ứng. Thứ hai, năng lực toàn cầu đã tăng lên ở tất cả các phân khúc của chuỗi cung ứng khiến ngành này trở nên bền vững hơn trước những cú sốc về nhu cầu.

Cái giá của việc chuyên môn hóa là ngành dễ bị tổn thương trước những cú sốc về nguồn cung. Hoa Kỳ và Nhật Bản đã đưa ra các khoản trợ cấp lớn để TSMC di dời và TSMC hiện có kế hoạch xây dựng các cơ sở mới ở Kumatomo, Nhật Bản và Phoenix, Arizona.

Cơ sở ở Nhật Bản sẽ được hoàn thành theo kế hoạch nhưng dự án Phoenix đã bị chậm tiến độ đáng kể và ngày càng ít nhà cung cấp của TSMC có kế hoạch đặt trụ sở ở đó.

Kinh nghiệm của TSMC ở Camas, Washington (Greater Portland) trong 25 năm qua càng làm tăng thêm sự nghi ngờ về lời hứa với dự án ở Phoenix. Bất chấp hy vọng ban đầu rằng cơ sở ở Portland sẽ trở thành đầu tàu của TSMC tại thị trường Mỹ, công ty vẫn phải vật lộn để tìm đủ công nhân nhằm duy trì tính cạnh tranh. Sau một phần tư thế kỷ với cùng một chương trình đào tạo và cùng thiết bị, chi phí sản xuất ở Mỹ vẫn cao hơn 50% so với ở Đài Loan. Do đó, TSMC đã quyết định không mở rộng hoạt động ở Portland.

Vấn đề cơ bản là dù nhân lực ở Mỹ có tay nghề cao trong việc thiết kế chip nhưng nước này lại thiếu nguồn nhân lực có mong muốn hoặc kỹ năng cần thiết cho việc sản xuất chip. 

TSMC Phoenix sẽ tiếp tục gặp khó khăn vì có quá ít công nhân Mỹ có kỹ năng cần thiết cho sản xuất chất bán dẫn. Do đó, việc tìm kiếm sự đảm bảo kinh tế bằng cách chuyển hoạt động sản xuất chất bán dẫn sang Mỹ là một “bài tập về nhà tốn kém nhưng vô ích”, như người sáng lập TSMC Morris Chang cảnh báo vào năm 2022. Con số 52 tỷ USD trong Đạo luật CHIPS nghe qua có vẻ như là một con số lớn nhưng không đủ để tạo ra một hệ sinh thái bán dẫn tự duy trì ở Phoenix.

Chính sách công nghiệp có thể phát huy tác dụng nhưng chỉ trong những hoàn cảnh thích hợp. TSMC là minh chứng cho điều đó. Các nhà quy hoạch công nghiệp của Đài Loan rõ ràng đã chọn một thị trường ngách dựa trên thế mạnh hiện có của họ về sản xuất. Họ không cố gắng sao chép Intel, công ty bán dẫn hàng đầu lúc bấy giờ, vì quá ít công nhân Đài Loan có kỹ năng thiết kế cần thiết để làm việc đó. Các khoản trợ cấp của Nhật Bản để thu hút TSMC có khả năng thành công vì Nhật Bản đã nhiều công nhân sản xuất có tay nghề cao.

Giống như chiến tranh, chính sách công nghiệp có nhiều hậu quả không lường trước được. Sự sẵn có của nguồn tiền miễn phí có nguy cơ thay đổi TSMC từ một công ty không ngừng tập trung vào đổi mới thành một công ty quan tâm nhiều hơn đến việc đảm bảo có được nguồn trợ cấp. Càng cố gắng khắc phục các vấn đề của mình ở Phoenix thì ban lãnh đạo TSMC càng ít chú ý đến các vấn đề khác. Những vấn đề đó nghiêm trọng đến mức được cho là đã dẫn đến việc Chủ tịch TSMC Mark Liu phải từ chức hồi tháng 12/2023. 

Đạo luật CHIPS đặt ra ba rủi ro lớn. Đầu tiên, nếu TSMC mất tập trung vào đổi mới, người thua cuộc lớn nhất sẽ là khách hàng và nhà cung cấp của họ, hầu hết là các công ty Mỹ. Cuộc cách mạng AI rộng lớn hơn - phần lớn được cung cấp bởi các chip do TSMC sản xuất - sẽ dừng lại. Hơn nữa, TSMC có thể giảm đầu tư vào việc gia tăng công suất tại Đài Loan, khiến toàn ngành kém khả năng phục hồi trước những đột biến về nhu cầu.

Cuối cùng, TSMC có thể mất phương hướng đến mức một công ty khác sẽ thay thế nó để dẫn đầu trong lĩnh vực sản xuất chất bán dẫn tiên tiến. Nhiều người ở Đài Loan đã coi Đạo luật CHIPS là nỗ lực của Mỹ nhằm chiếm đoạt công nghệ của Đài Loan. 

Theo bài viết, mặc dù có thiện chí nhưng Đạo luật CHIPS được thiết kế kém. Thay vì tạo ra một cụm sản xuất chất bán dẫn bền vững ở Mỹ, nó có thể gây ra thiệt hại lâu dài cho TSMC và cuối cùng là cho nền kinh tế Đài Loan. 

Việc xây dựng năng lực ở các quốc gia như Nhật Bản (nơi các hoạt động ít có khả năng gây thiệt hại cho hoạt động kinh doanh của TSMC) có thể là một chiến lược khôn ngoan hơn.

(dịch và giới thiệu)

Indonesia nhờ các nước hỗ trợ thuốc giải độc cho trẻ bị suy thận cấp

Những quy định nghiêm ngặt

Bên trong phòng thi, học sinh ngồi cách nhau 1.25m. Giám thị phải đứng trong phòng suốt thời gian diễn ra để quan sát. Để trông thi, cán bộ khảo thí được tuyển lựa kỹ lưỡng, thậm chí còn có cả “lời thề” như kiểu Hypocrat, chưa kể khi tập huấn sẽ có sổ tay hướng dẫn “cầm tay, chỉ việc” dày hàng trăm trang.

Chị Vân Anh, trưởng phòng khảo thí và tuyển sinh của trường cho biết: Nhìn thì đơn giản, kỳ thực kỳ thi này vận hành rất hệ thống, khoa học. Để trở thành trung tâm khảo thí của ĐH Cambrigde, trường phải đảm bảo các điều kiện nghiêm ngặt về cơ sở hạ tầng như hệ thống phòng thi, phòng thực hành thí nghiệm, các yếu tố đảm bảo an toàn, sức khỏe cho thí sinh; phòng lưu bài thi, đề thi phải đảm bảo bảo mật: tường và trần nhà là kết cấu cố định, không có cửa sổ, hành lang phải có chuông báo động, hệ thống camera giám sát...Trung tâm khảo thí của trường nhận đề thi về có khi trước cả tháng, cho vào két sắt. Trong thời gian thi, thanh tra Cambridge từ tổng hành dinh sẽ bất ngờ xuất hiện. Trong 3 năm vừa qua, trường đã 2 lần đột ngột đón thanh tra đến, trước giờ thi 30 phút. Các bài thi được tổ chức đồng loạt tại các múi giờ theo quy định của Cambridge trên toàn thế giới nên đơn vị tổ chức sẽ có cách bố trí mã đề theo múi giờ để tránh lộ đề. Kết thúc thi 30 phút, toàn bộ bài thi được niêm phong và chuyển sang Anh theo dịch vụ chuyển phát nhanh, kiểm soát bằng mã vạch.

Chị Vân Anh, trưởng phòng khảo thí và tuyển sinh của trường TH School

Không có chuyện may rủi

Chị Vân Anh nói rằng kỳ thi A - Level Cambridge luôn nhấn mạnh lợi ích cuối cùng là dành cho thí sinh.

Chẳng hạn, thí sinh đến muộn có lý do chính đáng, hoặc bất ngờ gặp tai nạn, thương tích... thì không phải đều tự động bị huỷ thi mà được cân nhắc đưa vào dạng “thí sinh có hoàn cảnh bất lợi” để xem xét.

Nhưng lợi ích lớn nhất là sự minh bạch: Mọi thí sinh đều có quyền được học, quyền được đánh giá đúng bản chất.

Thực ra, chuyện “may rủi” không chỉ ở cách xử lý những tình huống đặc biệt trên, mà nằm ở triết lý đánh giá cả quá trình học tập của học sinh.

Theo nhìn nhận của các chuyên gia khảo thí, kỳ thi THPT quốc gia hiện nay có khá nhiều bất cập: "Cõng" nhiều mục tiêu “quá sức”; cách tổ chức cồng kềnh, dồn tất cả sự đánh giá vào mấy bài thi trong 3 ngày thi liên tục của 1 đợt thi khiến sự căng thẳng lên tới đỉnh điểm. Trong khi đó, học và thi “theo kiểu Alevel” thì thoáng hơn hẳn.

Thầy Tony Salt cùng cô trợ giảng người Việt trong phòng thực hành môn Khoa học của trường

Mỗi năm có 2 kỳ thi, mỗi lần thi kéo dài 1-2 tháng. Thậm chí, đến tháng 8 mới có kết quả của đợt thi tháng 5 nhưng hiện tại, nhiều bạn đã biết mình sẽ học đại học ở đâu vì có những trường chấp nhận “điểm dự đoán của thầy cô”.

Sở dĩ như vậy vì ngay từ khi vào cấp 3, học sinh đã được chuẩn bị tâm thế chủ động: Được chọn môn học, không phải học hết 13 môn bắt buộc. Điểm khác biệt nữa là trong khi học thì các em được thực hành, ứng dụng rất nhiều kiến thức lý thuyết để giải quyết vấn đề. Ngay đến các bài thi, phần thực hành chiếm đến 25-30%. Ở các môn khoa học cơ bản (Lý, Hoá, Sinh), đến bài thi thứ 3 là phải làm thí nghiệm thực hành; thí sinh và giáo viên đều cùng phải làm thí nghiệm (giáo viên làm thí nghiệm trong phòng riêng, song song với thí sinh và hết giờ thi sẽ mang kết quả của học sinh so sánh với kết quả thí nghiệm của giáo viên – PV). Chương trình học hoàn toàn bằng tiếng Anh và bài thi cũng làm bằng tiếng Anh. Trong môi trường đó, tiếng Anh "ngấm" vào các em như tiếng mẹ đẻ"

Châu Anh – một học sinh của Trường TH School –nói: “Việc nhồi nhét kiến thức sát ngày thi là không có. Học ở đây là để hiểu vấn đề chứ không phải là chuẩn bị để thi, tức là mình phải chủ động đón kiến thức chứ không phải bị động cho những kỳ thi”.

Tony Salt, cho hay, gian lận thi cử là điều ông chưa từng chứng kiến trong sự nghiệp dạy học 35 năm tại 7 quốc gia trên thế giới. Còn Nguyễn Việt Trung, một nam sinh xuất sắc vừa được 10 trường đại học lớn của Mỹ cấp học bổng, cho biết, thầy cô rất chú trọng dạy đạo đức học thuật cho học sinh – điều mà giáo viên Việt Nam còn chưa mấy lưu tâm. Khi thay đổi công việc, có những thầy cô đã lấy thư giới thiệu từ học sinh. "Thầy cô giữ sự trung thực cho học sinh cũng chính là giữ cho chính mình", em nói. Trung cũng cho rằng thầy cô trường quốc tế được trả lương cao, có thu nhập tốt nên rất chú trọng chuyện liêm chính học đường.

Cần cải tiến học và thi thực chất

Trong tuần đầu tiên của phiên họp Quốc hội tháng 5, có đại biểu đã đề nghị bỏ thi tốt nghiệp THPT theo cách đang vận hành. TS Mai Văn Tỉnh, Hiệp hội các trường ĐH, CĐ Việt Nam, nói rằng các kỳ thi đông người và tuyển sinh đại học ở các nước Đông Á hiện nay “đều là gót chân Asin” của cải cách giáo dục thế kỷ 21. Miệt mài học và thi một cách lạc hậu đã chiếm hết thời gian và năng lượng của học sinh.

Bảng công thức toán học mà các học sinh của cô Jane Ball "ghi nhớ" trên bức tường lớp học

Chừng nào thi cử còn cồng kềnh, rềnh rang và hướng tới sự học đối phó thì sự tụt hậu còn hiện rõ. Trong bối cảnh đó, những cách tổ chức học và thi như A level là một tham khảo rất cần thiết phải nhìn nhận nghiêm túc và áp dụng rộng rãi hơn.

Ông Trúc Lê, Hiệu trưởng Trường ĐH Kinh tế - từng theo học Alevel ở Anh - khá hào hứng khi ĐHQG Hà Nội (“đại học mẹ”) chấp nhận xét tuyển các học sinh có chứng chỉ này. Mùa tuyển sinh 2019, trường sẽ lùi thời gian nhận hồ sơ đến tháng 8 (thời gian mà kỳ thi Alevel có kết quả) để đón thêm các học sinh Alevel.

Còn bà Anh Thư, Trưởng phòng Đào tạo của trường nhìn nhận: Cùng với xu hướng quốc tế hoá giáo dục đại học và phong trào tự chủ đại học, các trường đại học Việt Nam nếu không muốn mất sinh viên, thêm nguồn tuyển sinh sẽ phải tính tới chấp nhận các cách thức tuyển sinh đa dạng. Trong khi các trường đại học trên thế giới đón nhận, thì cớ gì các trường trong nước lại không mở thêm cánh cửa cho những cách thức tuyển chọn thí sinh minh bạch và thực chất.

Song Nguyên

Gian lận thi cử Sơn La: Khai trừ 8 cán bộ ra khỏi Đảng

Liên quan đến vụ việc gian lận thi cử, các cơ quan chức năng đang làm việc với ông Hoàng Tiến Đức, Giám đốc Sở GD-ĐT Sơn La.