Thưa các đồng chí!

Ngành Xuất bản, In và Phát hành (sau đây sẽ gọi tắt là ngành Xuất bản) là một ngành lớn. Vừa chính trị, vừa văn hoá, vừa kinh tế. Chính trị là giữ vững định hướng chính trị, tư tưởng của Đảng. Văn hoá là qua sách để lưu trữ, tích luỹ và bồi đắp các giá trị Việt Nam. Xuất bản, In và Phát hành là lĩnh vực kinh tế với quy mô trên 100.000 tỷ đồng mỗi năm và đang tiếp tục tăng trưởng với 57 nhà xuất bản, hàng ngàn cơ sở in, phát hành và hàng trăm ngàn lao động.

Xuất bản, In và Phát hành còn là ngành kỹ thuật, công nghệ. Những công nghệ mới nhất của các cuộc CMCN đều được ứng dụng đầu tiên vào ngành Xuất bản. Và đặc biệt là công nghệ số của CMCN 4.0 không chỉ được ứng dụng mà còn làm thay đổi căn bản cách sáng tạo ra sản phẩm, cách sản xuất, phương tiện truyền tải và phân phối của ngành Xuất bản. 

Người Việt Nam không đọc ít đi mà đang đọc nhiều hơn. Nhưng họ có nhiều cách đọc hơn. Thí dụ như với sự xuất hiện của ChatGPT, chúng ta hỏi những vấn đề quan tâm rồi đọc câu trả lời. Trong những câu trả lời của ChatGPT chắc chắn có tri thức từ sách. Vậy câu hỏi là, chúng ta nói chuyện với ChatGPT có phải đọc sách không? Câu trả lời “có” hay “không” sẽ quyết định cách chúng ta ứng xử với kiểu đọc mới. Nếu câu trả lời là “có” thì chúng ta sẽ đưa sách lên môi trường mạng nhiều hơn, và khi đó ChatGPT giống như một người giới thiệu sách thay vì là người tiêu diệt sách. Thấy một ý tưởng hay khi trò chuyện với ChatGPT thì ta có thể hỏi quyển sách nào liên quan để đọc sâu hơn. Và rất có thể là do ta đưa thông tin của sách lên mạng mà mọi người sẽ biết đến và đọc sách nhiều hơn. Báo chí lúc đầu cũng ngại đưa các bài báo hoặc một phần bài báo của mình lên các nền tảng số vì sợ không còn ai vào báo đọc nữa. Nhưng câu chuyện diễn ra ngược lại, trên 50% người đọc báo điện tử hiện nay là vào từ các nền tảng số, họ đọc trên nền tảng, hoặc chia sẻ về bài báo rồi quan tâm và tìm đọc bài gốc. 

Câu chuyện thành công của Twitter và Tik Tok rất đáng suy ngẫm. Facebook thì bài viết dài đến hàng ngàn chữ và thành công. Nhưng Twitter chỉ cho phép mỗi chia sẻ vài chục chữ và cũng thành công. YouTube thì mỗi video có thể hàng giờ và thành công. Nhưng TikTok thì ngược lại, mỗi video vài phút và cũng thành công. Gần đây, chúng ta thấy thế hệ trẻ thay vì xem phim thì xem nhiều các video tóm tắt phim. Trong một thế giới quá nhiều thông tin thì cái ngắn lên ngôi. Cái ngắn có cái hay là cô đọng, thông điệp rõ ràng và đặc biệt là tiết kiệm thời gian. Cái ngắn rồi sẽ dẫn đến cái dài. Không nên sợ cái ngắn sẽ thay cái dài. Con người lướt nhanh cái ngắn, dừng lại ở cái quan tâm, đọc hết cái ngắn và bước sau đó có thể là đến cái dài. Nên coi cái ngắn và cái dài là trong một hệ sinh thái bổ trợ nhau. Nếu tiếp cận theo cách này thì cái mới và cái cũ là một sự hợp tác thay vì tiêu diệt nhau. 

Sách có thể làm như vậy không? Nếu có phiên bản sách tóm tắt, số trang giảm đi 10-20 lần, thì mỗi người Việt Nam mỗi năm sẽ đọc nhiều quyển sách hơn, mặc dù là phiên bản tóm tắt với các tri thức và tư tưởng chính. Tri thức của người Việt Nam vì thế mà tăng lên đáng kể. Và rồi số người đọc sách nguyên bản cũng vì thế mà tăng lên. Phiên bản ngắn có thể do chính tác giả viết. Phiên bản ngắn cũng có thể do nhà xuất bản làm. AI có thể giúp chúng ta tóm tắt sách theo yêu cầu, chất lượng chắc cũng được 80-90%, người biên tập làm thêm 10-20% còn lại. Vậy là câu chuyện tóm tắt sách cũng dễ đi, làm nhanh hơn với sự trợ giúp của công nghệ. Làm xuất bản bây giờ là làm ra nhiều phiên bản của sách phù hợp với mỗi loại nền tảng. Báo chí đã đa nền tảng thì sách bây giờ cũng phải chuyển đổi đa nền tảng. Vậy là nghề xuất bản bây giờ không chỉ còn làm nội dung mà còn làm công nghệ. Ít thì cũng 30% nhân lực của xuất bản phải là công nghệ. Nhà xuất bản có thể tự làm công nghệ hoặc hợp tác. Cái gì dễ thì làm, cái gì khó thì hợp tác. Bởi vì, cái gì dễ với mình thì chắc ít ai làm được, cái gì khó với mình thì ngoài kia sẽ có người làm rất dễ.

Thời chuyển đổi số thì một quyển sách ra đời là phải nghĩ ngay đến các phiên bản của nó, phiên bản trên Facebook, YouTube là thế nào, phiên bản trên Tik Tok, Zalo, phiên bản để Google tìm kiếm là gì, và rồi phiên bản để ChatGPT đưa vào hệ tri thức của nó ra sao, phiên bản tóm tắt, phiên bản điện tử đầy đủ, phiên bản hoạt hình, phiên bản nhắn tin trên di động, phiên bản dưới dạng các câu trích dẫn ngắn để khai sáng, gây cảm hứng tư duy, phiên bản âm thanh, rồi cả phiên bản in đẹp và cao cấp v.v... Quyển sách vẫn là quyển sách, nhưng vô vạn hình tướng. Vô vạn hình tướng là cách để sách đến được hàng triệu người. Một quyển sách in có thể tiếp cận chỉ hàng ngàn, chục ngàn, trăm ngàn người, nhưng hình tướng ngắn gọn và đa nền tảng của nó có thể tới được hàng triệu người, và nhiều hơn thế nữa, vì thế mà giá trị của nó cũng tăng lên. Không nên ngại vô vạn hình tướng vì con người có xu thế tìm đến cái gốc khi thực sự quan tâm. Và đó là tương lai của sách. Nhưng để vô vạn hình tướng và đa nền tảng thì chỉ có công nghệ, nhất là công nghệ số, mới có thể giúp được. Vậy là sách bây giờ có thể đi xa hơn trước đây rất nhiều. Tương lai của sách là sáng lạn, nếu nhìn dưới góc nhìn này.

Đưa sách lên một nền tảng số thì không chỉ là giới thiệu sách mà còn có thể là một phiên bản thu tiền, hoặc một phiên bản miễn phí nhưng vì view cao mà có nguồn thu từ quảng cáo. Vậy là cách thu tiền từ sách cũng sẽ rất đa dạng. 

Đưa sách lên môi trường số thì có vấn đề bản quyền số. Đây là trách nhiệm của quản lý nhà nước, của Bộ TT&TT. Cục Xuất bản, In và Phát hành phải coi việc xây dựng thể chế số cho ngành Xuất bản là ưu tiên hàng đầu.

Xây dựng một nền tảng số làm sách cho các nhà xuất bản, cung cấp các công cụ tự động và thông minh cho người làm sách, từ khâu sáng tác, biên tập, sản xuất, giới thiệu truyền thông và phân phối đa nền tảng, làm ra nhiều phiên bản đa hình tướng của sách, rồi đến thu thập phản hồi của người đọc, tương tác với người đọc, rồi người đọc cũng tham gia vào các công đoạn của sách, phân tích dữ liệu để phục vụ riêng từng khách hàng theo hướng đối tượng, phân tích dữ liệu để phát hiện xu thế,... Một nền tảng số mở sẽ thu hút được nhiều nguồn lực làm sách, có thể là vô hạn. Vậy hãy mở cái “box” của mình. Hợp tác, đặc biệt là hợp tác với các công ty công nghệ số, là lời giải chính cho ngành Xuất bản. 

Muốn đổi mới, muốn tái tạo thì thường phải tìm về gốc. 

Gốc của sách là phương tiện truyền tải. Có các phương tiện truyền tải mới trên môi trường số thì nên dùng. Gốc của viết sách là sáng tạo ra tri thức. Bây giờ có thêm các cách mới để sáng tạo ra tri thức, có công cụ để nhiều người hơn có thể sáng tạo và lan toả tri thức. Nhà xuất bản có thể trở thành một nền tảng cung cấp công cụ cho nhiều người viết sách.

Gốc để phát triển sách, phát triển xuất bản là có người đọc, có nhiều người đọc. Tức là có thị trường. Vậy hãy bắt tay vào khuyến đọc. Nhiều quốc gia có giờ đọc trong trường phổ thông. Những người có uy tín, chính trị gia, doanh nhân, văn nghệ sĩ, người nổi tiếng hãy đọc sách và tham gia giới thiệu sách. Lập lại chuyên mục “Mỗi ngày một cuốn sách” trên truyền hình, trên báo. 

Xuất bản cũng là kinh doanh. Kinh doanh thì phải có thương hiệu. Thương hiệu được tạo nên bởi sự khác biệt. Chúng ta có nhiều nhà xuất bản, mỗi nhà xuất bản phải có thương hiệu của riêng mình để không lẫn với các nhà xuất bản khác. Nếu tất cả các nhà xuất bản giống nhau thì chắc chỉ cần một nhà xuất bản. 

Kinh doanh thì cần giới thiệu, quảng bá. Các nhà sách đang “nghèo” sẽ thật khó khăn trong quảng bá. Các nhà mạng viễn thông Việt Nam có thể giúp xuất bản Việt Nam, giúp sách Việt Nam bằng cách mỗi tuần chuyển miễn phí một tin nhắn tới người dân về sách không? Hành động này có thể nhỏ nhưng với sách thì lại là quá lớn. 

Chuyển đổi số ngành xuất bản và chung tay Việt Nam cho sách Việt Nam là lời giải của chúng ta. 

Sách muốn tái sinh thì vẫn phải đi con đường Việt Nam - tức là dân tộc hoá, vẫn phải hiện đại hoá bằng công nghệ số, vẫn phải đại chúng hoá thông qua đa nền tảng. 

Xin trân trọng cảm ơn!

Bộ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Mạnh Hùng

Tác giả ‘Năng đoạn kim cương’ tiết lộ về cuốn sách bán hơn 3 triệu bản

Đề thi chính thức môn Ngữ văn vào lớp 10 Trường THPT chuyên ĐH Sư phạm Hà Nội năm 2015. (Ảnh: Văn Chung).

9h30 mới hết giờ làm chính thức nhưng nhiều thí sinh đã ra sớm.

Nguyễn Văn Minh (lớp 9 Trường THCS&THPT Nguyễn Tất Thành) viết khá dài cho câu hỏi số 3.

Sau khi phân tích lẽ sống trong hai bài thơ, Minh nêu quan điểm mỗi con người cần phải chọn cho mình một lẽ sống, đam mê. Minh lấy ví dụ là những gương mặt như kỳ thủ cờ tướng Lê Quang Liêm, Đỗ Nhật Nam, tay vợt Nguyễn Tiến Minh, những hành động thầm lặng của tình nguyện viên, các học sinh VN tham gia kỳ thi khoa học kỹ thuật quốc tế vừa giành giải cao. Được ôn luyện kỹ về dạng đề này nên Minh cho biết mình triển khai các ý trong câu văn khá dễ dàng.

Một học sinh lớp 9 Trường THCS Lương Thế Vinh thi vào lớp chuyên Anh vui vẻ cho biết: "Em cũng đang đi tìm lẽ sống của bản thân nên câu hỏi 6 điểm càng thú vị. Bài văn nghị luận em viết khá dài khoảng 2 trang. Một số dẫn chứng được em đưa vào bài là Thomas Edison, Newton".

Thí sinh nói thêm: "Em cũng liên hệ nhiều đến bản thân nhưng xin giữ kín. Tuy nhiên, em viết những điều rất thật, là suy nghĩ của bản thân. Dù có thể không đỗ vào trường, nhưng chắc chắn thầy cô chấm bài sẽ nhớ em để nếu sau này ra ngoài cuộc sống gặp nhau thầy cô sẽ nhớ về em".

Thí sinh sau khi kết thúc bài thi môn Ngữ văn vào lớp 10 Trường THPT chuyên ĐH Sư phạm Hà Nội năm 2015. (Ảnh: Văn Chung).

Trong khi đó, học sinh Thu Hằng, Trường THCS Trần Phú (tỉnh Hà Nam) thi vào lớp chuyên Anh cho biết câu hỏi này là một gợi ý, nhắc nhở người trẻ từ bỏ lối sống ích kỷ, không có mục đích lý tưởng hoặc làm việc chưa tốt.

Liên hệ đến bản thân, Thu Hằng cũng như nhiều bạn cho biết mình cần học tập tốt, sau ra đời sẽ làm công việc gì đó giúp ích cho đất nước như bác sĩ chẳng hạn.

Còn Thu Huyền, học sinh Trường THCS Thanh Thủy (tỉnh Phú Thọ) thi vào lớp chuyên Anh phân tích: "Khác với mọi năm, câu hỏi 6 điểm không hỏi phân tích đoạn văn hay nhân vật mà cho hai bài cùng nói về lẽ sống. Trong bài, em dẫn dắt từ lẽ sống trong văn chương đưa vào lẽ sống cuộc đời. Nếu bài Mùa xuân nho nhỏ nói về lẽ sống cống hiến nhỏ nhoi, thầm lặng thể hiện sự khiêm nhường thì bài thơ của Ý Phương thể hiện lẽ sống kiên cường mạnh mẽ. Hai lẽ sống tưởng đối lập mà lại bổ sung cho nhau, giúp con người sống tốt hơn".

Những học sinh thi vào chuyên Toán-Tin thì cảm nhận đề thi Ngữ văn năm nay khá khó.

Nguyễn Nam Việt và nhóm bạn học cùng bậc THSC tại Trường Chuyên Hà Nội Amsterdam bất ngờ vì đề thi có bài thuộc chương trình lớp 6. Theo các em, câu nghị luận 6 điểm hỏi về lẽ sống tuy dễ giúp học sinh viết được dài, nêu lên chính kiến của mình nhưng đồng thời gây khó khăn vì dễ bị lan man, lạc ý.

"Em đã tham khảo các đề năm trước nhưng không nghĩ đề năm nay khó đến thế. Nó có cả chương trình lớp 6 mà em không nghĩ đến. Em chỉ ôn Ngữ văn của lớp 8, 9 thôi nên khi đọc câu đầu tiên của đề, em thật sự ngỡ ngàng, bối rối", Liên Bảo Ngọc, học sinh Trường THCS Lý Thường Kiệt than thở.

• Văn Chung

Chia sẻ trong cuộc trả lời phỏng vấn VietNamNet, diễn viên Khả Ngân nói: "Lần đầu gặp anh Sơn tôi thấy cũng được nhưng vài ngày sau anh Sơn mới... lộ mặt thật ra, đó là người vô cùng nhây và hay đùa. Nhiều khi anh ấy đùa đến mức tôi phải đề nghị anh ấy nghiêm túc.

Trong 1 đoàn phim có anh Sơn và chị Lan Phương đúng là tôi muốn xỉu. Hai người mà ở gần nhau là muốn nổ banh đoàn. Mỗi lần diễn mà có đầy đủ các diễn viên thì về nhà ai cũng lả ra vì quá mệt. Tuy nhiên, mỗi khi ai mệt hay tụt cảm xúc, anh Sơn sẽ là người hỗ trợ kéo cảm xúc của mọi người lên".

Sắp tới, khán giả sẽ gặp lại tất cả các diễn viên trong clip ở bộ phim Gia đình mình vui bất thình lình lên sóng VTV3 từ 9/3. Đây cũng là bộ phim đầu tiên Khả Ngân và Thanh Sơn vào vai vợ chồng trên màn ảnh.