Bản chất của bằng đại học là một chương trình đầu tư có chủ đích, không phải một lựa chọn ngẫu nhiên. Nếu như giáo dục phổ thông có tính bắt buộc để nâng cao dân trí, giáo dục đại học là một lựa chọn chủ động. Trong khi giáo dục phổ thông thường được các chính phủ bảo trợ như một quyền cơ bản của công dân, thì giáo dục đại học càng lúc càng được thương mại hóa. Rất nhiều nước châu Âu đã bỏ dần chính sách miễn phí đại học. Với các nhóm nước xuất khẩu giáo dục, tấm bằng đại học đắt đỏ hơn nhiều, như ở Anh, Mỹ, Australia, Canada... Sinh viên Mỹ không chỉ quan tâm đến học phí, mà thường phải tính toán rất kỹ món nợ phải trả cho chính phủ hoặc cho cha mẹ sau khi học xong, ngay cả khi họ chọn học tại bang nhà (home state) để được hưởng học phí dành cho các gia đình đóng thuế tại bang (in-state tuition).

Trong thời kỳ bao cấp và khi các đại học Việt Nam còn đào tạo theo hướng tinh hoa, một số nhỏ sinh viên được đảm bảo việc làm vì cầu nhiều hơn cung, do vậy việc duy nhất của sinh viên là học thật tốt và chờ phân công. Trong cơ chế thị trường, khi nhà tuyển dụng không chỉ có chính phủ, mà còn rất nhiều tổ chức, doanh nghiệp khác nhau, thì các sinh viên phải cạnh tranh để được bước chân vào những tổ chức tốt nhất (bản chất là lực lượng lao động tìm cơ hội tiếp cận tư liệu sản xuất), trong khi các đại học phải cạnh tranh để chứng minh với cả sinh viên và nhà tuyển dụng rằng mình đào tạo ra đúng những người mà tổ chức cần. Khi nền kinh tế không sản sinh đủ việc làm, sẽ có một tỉ lệ sinh viên gia nhập lực lượng thất nghiệp. Sự phát triển của trí tuệ nhân tạo còn gia tăng mối đe dọa về việc "máy làm thay người" với hiệu suất cao hơn trong những năm tới.

Đứng trước bối cảnh kinh tế và việc làm toàn cầu không chắc chắn, người trẻ cần học như thế nào để bằng đại học vẫn có thể là "tấm hộ chiếu" mở cánh cửa nghề nghiệp tương lai?

Thứ nhất, chọn đại học gắn với mục tiêu. Trước hết phải trả lời câu hỏi: Học để làm gì? Chưa xác định được mục tiêu, vào đại học sẽ làm mất mát nguồn lực của cá nhân, gia đình và xã hội. Rất nhiều bạn trẻ ngày nay chấp nhận dành ra 1-2 năm gap year (năm tạm nghỉ) để thực sự suy ngẫm về việc mình là ai, mình muốn gì trước khi vào đại học. Quãng thời gian gap year đó không hề uổng phí, vì nó có ích hơn nhiều việc bạn lao vào học đại học đúng tuổi 18 mà không hề có mục tiêu.

Thứ hai, cần tính đầy đủ chi phí cơ hội. Quan niệm truyền thống "học càng nhiều càng tốt", "học không bổ dọc cũng bổ ngang" là không đúng trong kinh tế học, bởi lý thuyết chi phí cơ hội (cost of opportunity) cho chúng ta biết rằng, khi chọn học một thứ, ta có thể bỏ lỡ cơ hội học những thứ khác, do vậy cần có tính toán tối ưu. Tất nhiên, tối ưu ở đây chỉ có thể xác định được nếu đã có mục tiêu. Lấy mục tiêu để so sánh các lựa chọn sẽ giúp người học biết đâu là lựa chọn không liên quan, đâu là lựa chọn nhanh nhất để tới đích.

Thứ ba là không có đại học tốt nhất cho mọi người, mà chỉ có đại học phù hợp nhất. Một đại học Mỹ thường tuyển sinh dựa vào nhiều tiêu chí cùng lúc, như điểm trung bình môn ở phổ thông (GPA), điểm các bài thi chuẩn hóa (SAT, ACT, AP) kết hợp các yếu tố khác như bài luận, hồ sơ hoạt động ngoại khóa, phỏng vấn trực tiếp... nhằm đảm bảo sự tương thích cao nhất giữa người học với trường đại học.

Thứ tư là học tập chủ động. Thế giới không ngừng biến động, và thế giới việc làm cũng vậy. Có những nghề nghiệp mới ra đời, nhưng cũng có những nghề mất đi. Ngay trong cùng một công việc cũng có sự thay đổi. Do vậy, chỉ có thể thông qua học tập chủ động và liên tục, cập nhật chính mình và làm cho mình thích ứng với bối cảnh hiện tại và tương lai mới giúp người học trở thành người lao động có giá trị. Nếu như trước đây, cứ chọn học đúng một chuyên ngành sẽ giúp người học có một nghề trong tay, thì ngày nay tỷ lệ đó thấp dần. Nhiều người phải chấp nhận chuyển đổi, rẽ ngang, học lại (reskilling), học nâng cao (upskilling) bên ngoài tấm bằng đại học truyền thống.

Hệ thống đại học Mỹ cũng có sự cạnh tranh quyết liệt giữa các trường với triết lý khác nhau bao gồm đại học nghiên cứu (mạnh về nghiên cứu), đại học vùng (mạnh về đào tạo nghề và thực hành), đại học khai phóng (mạnh về kỹ năng, tư duy và kết nối liên ngành) và mỗi nhóm đều tự hào có thể tạo ra những sinh viên có ưu điểm riêng để sẵn sàng cho thị trường lao động. Do vậy, cũng không có cách học nào được coi là "tiêu chuẩn", mà mỗi người phải tự thiết kế một chiến lược học tập cho mình, chọn lấy những gì phù hợp.

Thứ năm, đừng tự giới hạn trong lựa chọn học đại học. Trong rất nhiều trường hợp, các khóa học cao đẳng, trung cấp, chứng chỉ... lại phù hợp hơn khi xét đến các yếu tố như yêu cầu cụ thể của nghề nghiệp, chi phí bỏ ra cùng thời gian hoàn vốn, bối cảnh việc làm tại địa phương, khoảng cách di chuyển... Ví dụ, nhiều học sinh không có khả năng nhập học đại học vì hoàn cảnh gia đình nhưng lại bỏ qua các lựa chọn gần nhà, với cơ hội việc làm tại chỗ. Trong khi một số nghề nghiệp chuyên môn bắt buộc phải có bằng đại học, một số nghề khác có tính linh hoạt hơn nhiều.

Cuối cùng, là xây dựng thương hiệu cá nhân. Trong khi các quốc gia, các trường đại học cũng phải cạnh tranh ở cấp độ toàn cầu để chứng tỏ giá trị của nền giáo dục mà mình cung cấp, thì sinh viên ngày nay cũng cần có chiến lược xây dựng thương hiệu cá nhân trước nhà tuyển dụng. Vì giá trị của bằng đại học, ở cấp độ cá nhân trong kết nối với xã hội, là giá trị mà nhà tuyển dụng đánh giá ứng viên.

Kỳ vọng với một tấm bằng đại học là người mang nó đã có khả năng tư duy độc lập, có năng lực tự học, nghiên cứu và thực hành một chuyên môn, nghề nghiệp suốt đời, sẵn sàng bước chân vào tổ chức để tạo ra giá trị. Rất nhiều nghiên cứu chỉ ra bằng đại học bị mất giá khi giáo dục đại học bị thương mại hóa: tuyển sinh tràn lan, dễ dãi, lạm phát điểm, chương trình học phớt lờ nhu cầu thực tiễn, chất lượng đào tạo không đáp ứng được tiêu chuẩn hành nghề của các hiệp hội, nghiệp đoàn chuyên môn... Những điều đó hầu như nằm ngoài tầm kiểm soát của chính người học. Người học chỉ có thể thông qua việc lựa chọn khôn ngoan, đặt ra mục tiêu cụ thể, nỗ lực để việc học của mình hướng tới giải quyết vấn đề của cuộc sống và xã hội.

Bản chất cao nhất của việc học là để giải quyết các vấn đề, cả lý luận lẫn thực tiễn. Bạn càng giải quyết được vấn đề to lớn, phức tạp và hữu ích, tấm bằng của chính bạn càng có giá.

Bùi Khánh Nguyên

Tôi sinh ra trong gia đình khá giả. Ngày yêu anh, bố mẹ không mấy ủng hộ. Tuy nhiên, vì chỉ có một con gái nên cha mẹ không muốn cấm cản.

Từ cô gái sống trong căn nhà bề thế 3 tầng, tôi chấp nhận ở căn nhà cấp 4. Trước khi cưới, anh nói sẽ sớm xây nhà. Thế nhưng, mấy năm đã trôi qua, dự định này chưa thực hiện được.

Một phần vì dịch Covid-19 đến, việc làm ăn của chồng bị ảnh hưởng. Phần nữa do bố mẹ chồng ốm đau nên chúng tôi phải hỗ trợ tiền thuốc men hàng tháng.

Bố mẹ chồng không phải quá dễ tính nhưng chẳng đến mức xét nét như biết bao nhiêu người khác. Các cụ sinh ra trong hoàn cảnh khó khăn, sau khi dựng vợ gả chồng phải tần tảo nuôi 4 đứa con nên chuyện tiết kiệm từng đồng là dễ hiểu.

Trong khi cả làng, nhà nào cũng lắp điều hòa, nhà chồng tôi vẫn "án binh bất động".

Nhà cửa có nhiều cây cối xung quanh, không gian thoáng mát nhưng đó là chuyện của mấy năm về trước. Còn năm nay, nắng nóng liên tục, có những hôm ăn bát cơm mà mướt mồ hôi.

Tôi nhiều lần đề xuất vợ chồng sẽ chi tiền mua điều hòa, lắp ở hai phòng để cả nhà đỡ vất vả ngày nắng nóng. Nhưng 5 lần 7 lượt, bố mẹ chồng tôi đều phản đối.

Quan điểm của bố mẹ chồng là "dùng điều hòa sẽ mát hơn nhưng không có điều hòa bao nhiêu năm qua vẫn sống được". Thêm nữa, các cụ sợ có điều hòa sẽ "ngốn" tiền điện, tiết kiệm được đồng nào hay đồng đó vẫn hơn.

Thậm chí, bố mẹ chồng còn khá gay gắt với vợ chồng tôi về chuyện lắp điều hòa. Hai cụ cho rằng, sau này khi có con nhỏ mới cần lắp, còn vợ chồng son nên tiết kiệm để phòng thân và lo cho cháu.

Chồng tôi bên ngoài mạnh mẽ, ăn to nói lớn nhưng rất muốn chiều lòng bố mẹ. Chuyện chi ra 5-7 triệu đồng mua điều hòa không khó khăn nhưng ai sống chung rồi mới hiểu. Khi sắm sửa cái gì mà bố mẹ không đồng lòng, gia đình lại rơi vào cảnh bất hòa.

Mấy ngày vừa qua, nắng nóng gay gắt hơn, tôi lại đưa chuyện điều hòa ra bàn bạc. Tôi nói chưa xong, bố mẹ chồng đã phản đối ngay, đổ lỗi đường dây điện của gia đình lắp đặt từ xưa nên không tải được.

Trong khi hàng xóm đua nhau mua đồ tích điện, máy phát đề phòng lúc mất điện luân phiên, nhà chồng tôi chẳng mấy bận tâm. Tôi có hỏi đi chăng nữa cũng chỉ nhận được câu trả lời giáo điều về tiết kiệm và không mua những thứ không cần thiết.

Tôi không hài lòng với quan điểm của bố mẹ nên "trút giận" lên đầu chồng. Anh đứng giữa một bên là vợ, một bên là bố mẹ cũng rất khó xử.

Tuy vậy, tôi muốn anh phải nói rõ quan điểm để con cái được thoải mái. Bố mẹ chồng không thể mãi áp đặt mọi thứ, dù là sống chung đi chăng nữa.

Chồng tôi vốn dĩ không dùng điều hòa từ khi còn nhỏ, nhưng nhìn vợ khó chịu đành hứa sẽ thu xếp để trao đổi thêm với bố mẹ.

Cách đây vài ngày, tôi tranh thủ vừa đi dạo bộ, vừa về nhà mẹ đẻ lấy một ít đồ đạc. Lúc quay về, chồng và bố mẹ đang nói chuyện trong nhà.

Chồng tôi tha thiết xin lắp điều hòa vì không muốn vợ khổ sở, cả làng hầu hết đều có món đồ gia dụng này. Trong khi đó, bố mẹ chồng vẫn phản đối với đủ lý do, nhưng nguyên nhân chính là tiết kiệm.

Chồng tôi thưa chuyện:

- Chúng con bây giờ chưa giàu có nhưng thu nhập đủ để mua và trả tiền điều hòa. Nhà mình không phải quá nóng nhưng có điều hòa phần nào dễ chịu hơn rất nhiều. Thỉnh thoảng bị cắt điện, có máy phát tại nhà sẽ tiện hơn, mua một lần dùng được nhiều năm không lo bị thiệt.

- Nhưng bố mẹ không muốn lắp điều hòa, chẳng để làm gì. Bao nhiêu năm rồi vẫn chịu được tại sao phải tốn kém đâu con?

Con dại lắm, nhà mình không khá giả, còn nhà vợ con có điều kiện kinh tế, lại là con một. Bao nhiêu tài sản cũng là của vợ con, sao không chịu vất vả một chút.

Ông bà bên đó sang đây nhìn con gái thiếu thốn sẽ tài trợ tiền, thậm chí cho tiền mua đất, xây nhà. Họ ấm ức cảnh con sống chung sẽ sẵn sàng chi tiền, vợ chồng có thêm căn nhà, mảnh đất chẳng tốt hơn hay sao. Bố mẹ đã tính mọi nhẽ rồi, con không hiểu nên đành nói hết vậy.

Chồng tôi không đồng ý kiểu sống "tầm gửi" như vậy.

Anh nói: "Đúng, bố mẹ vợ có kinh tế khá giả, sau này cũng để lại cho vợ con. Tuy nhiên, con không bao giờ muốn lợi dụng kiểu đó.

Chúng con có thể làm ra tiền, tại sao phải dựa dẫm chỉ vì một cái điều hòa hay máy phát điện? Chuyện tài sản sau này là của tương lai, hiện tại chúng ta cố làm được gì thì nên làm bố mẹ ạ".

Lén lút đứng ngoài sân nghe câu chuyện, tôi vui vì chồng biết suy nghĩ, không muốn dựa dẫm. Trong khi đó, tôi thất vọng về cách suy nghĩ của bố mẹ chồng.

Sau đêm hôm đó, tôi bắt chồng cùng đến siêu thị điện máy mua điều hòa và máy phát điện. Bố mẹ chồng sững sờ khi các thiết bị được chuyển đến. Tôi chẳng muốn giải thích quá nhiều khi các cụ đã có suy nghĩ muốn lợi dụng nhà thông gia.

May mắn là tôi có người chồng hiểu chuyện, biết suy nghĩ và có ý chí, không hùa theo bố mẹ trông chờ tài sản bên ngoại.

Với nhà chồng, tôi sẽ phải có quan điểm rõ ràng về mọi chuyện, nhất là kinh tế, để nhà ngoại không bị lợi dụng trong mọi tình huống.

Theo Dân trí

Không đủ tiền sính lễ, chàng trai huỷ đám cưới với bạn gái yêu 8 năm

NSND Anh Tú qua đời ở tuổi 56

Nghệ sĩ xót xa trước sự ra đi của diễn viên Anh Tú

Hot girl 'Quỳnh búp bê': Nhiều lúc bất lực khóc vì phải kiếm tiền trả nợ cho gia đình

Nhằm tạo ra một sân chơi nghiêm túc, chuyên nghiệp cho các tài năng nghệ thuật nhí được tỏa sáng, đạo diễn Huy Lio đã khởi động dự án "Những đứa trẻ triệu views".

“Trong lĩnh vực giải trí, phát triển cho trẻ em hiện nay, tôi thấy có những em được đẩy lên một cách hơi ảo, nó không thực tế, dẫn đến hệ lụy về sau cho nghệ thuật, cho tâm hồn và chính cả tương lai các em. Tôi muốn làm những điều thực chất, đưa những đứa trẻ tài năng thực sự đến với khán giả”, Huy Lio bày tỏ. 

Biểu cảm của thí sinh nhí trong buổi casting Những đứa trẻ triệu view.

Dự án hướng tới tuyển chọn những gương mặt nhí có năng khiếu diễn xuất hoặc khả năng khác lạ, có sự thu hút đặc biệt với công chúng để sản xuất những sản phẩm nghệ thuật – truyền thông về trẻ em như phim ngắn, phim sitcom, video viral, phim truyền hình, phim quảng cáo... 

Đạo diễn, diễn viên Trọng Trinh sẽ là cố vấn chuyên môn, hướng dẫn các học trò của mình để đào tạo ra những "Những đứa trẻ triệu views".

Dự án "Những đứa trẻ triệu views" hiện đã nhận được gần 1.000 hồ sơ của các thí sinh trên cả nước gửi về. Sau vòng sơ loại, gần 300 em nhỏ đã được lựa chọn để bước vào vòng casting trực tiếp trước ban giám khảo và nhà sản xuất. Đạo diễn Huy Lio đã cùng diễn viên Kim Anh và diễn viên Anh Quân kiểm tra, đánh giá khả năng các em.

Đạo diễn, NSƯT Trọng Trinh sẽ là cố vấn chuyên môn, hướng dẫn các học trò của mình để đào tạo ra những "Những đứa trẻ triệu views".

BTC cho biết, diễn viên nhí Tuấn Anh – cậu bé đóng vai Sâu trong phim truyền hình “Mẹ ơi bố đâu rồi” đang phát trên kênh VTV3 sẽ được đặc cách tham gia dự án "Những đứa trẻ triệu views".

Sau vòng casting trực tiếp này, các tài năng nhí được lựa chọn đi tiếp sẽ trải qua 2 vòng tuyển chọn khắt khe khác. Tiếp đó, các thí sinh xuất sắc sẽ được tham gia một chương trình huấn luyện tài năng đặc biệt với các nghệ sĩ lớn trong lĩnh vực diễn xuất và phim ảnh trước khi chính thức được lựa chọn tham gia dự án "Những đứa trẻ triệu views".

Bên cạnh những sản phẩm đơn lẻ, các tài năng nhí được dự án lựa chọn sẽ cùng góp mặt trong bộ phim sitcom dài tập về trẻ em dự kiến ra mắt trong dịp hè 2019.

Ngân An

3 hoạ sĩ có sự ‘bùng nổ trong sáng tạo’ sẽ được đi hội chợ nghệ thuật London

3 họa sĩ trẻ có "sự bùng nổ trong sáng tạo" sẽ được lựa chọn tham dự Hội chợ nghệ thuật (Affordable Art Fair) tại London, Anh tháng 5/2019.