Xuyên lục địa tìm hạnh phúc 

Theo một loạt nghiên cứu mớiđây của nhà tâm lý học Iris Mauss, khi càng đặt nhiều giá trị vào hạnh phúc thì con người càng trở nên ít hạnh phúc hơn.

Tôi thấy điều đó ở Tom – một người học rộng tài cao có khả năng nói được 6 thứ tiếng, từ tiếng Trung cho tới tiếng Wales.

Ở trường đại học, Tom được đánh giá là một chuyên gia vềkhoa học máy tính nhưng anh không hài lòng với điều đó. Anh bị ám ảnh về hạnhphúc. Anh khao khát một sự nghiệp và một nền văn hoá xứng tầm với tầm quantrọng và giá trị của mình.

Hai năm sau khi tốt nghiệp, Tom từ bỏ công việc ở Liên Hiệp Quốc để tìm cách khởi nghiệp qua Internet. Anh ứng tuyển vào các vị trí quản lýsiêu thị, tư vấn viên, nhà đầu tư mạo hiểm và nghe nói anh đã tới Puerto Rico,Trinidad, Colombia, Canada.

Những công việc và đất nước này không làm anh thoả mãn. Mộtnăm sau, anh làm hài kịch, dự định chuyển tới London để kiếm tấm bằng cao học về giáo dục,triết lý khoa học, quản lý hoặc tâm lý học. Nhưng không con đường nào trong số đó làm anh hạnh phúc. Thất vọng với việc không có tiến triển nào trong côngcuộc tìm kiếm hạnh phúc, anh tạo ra một công cụ trực tuyến giúp mọi người pháttriển những thói quen tích cực. Điều đó cũng không khiến Tom hài lòng. Vì thế,anh chuyển tới Bắc Kinh. Ở đó 2 năm nhưng không hợp với văn hoá Trung Quốc, anhlại chuyển tới Đức. Ở Đức, Tom dự định xây dựng một ký túc xá đại học dành chongười lớn và một quán bar dành cho những người mê máy tính.

Hai năm sau, anh tới Montrealvà Pittsburgh,sau đó quay về Đức làm việc cho một website giúp các cặp vợ chồng dành nhiềuthời gian vui vẻ bên nhau hơn. Vẫn không hạnh phúc, anh từ bỏ kế hoạch và trởvề Bắc Kinh để bán đồ nội thất văn phòng. Một năm nữa trôi qua và thêm 2 lần dichuyển nữa giữa 2 lục địa, anh thừa nhận với bạn bè rằng: “Tôi tìm kiếm hạnhphúc vất vả hơn Carmen San Diego”.

Khi bạn say mê làm một việc gì đó nghĩa là bạn đang hạnh phúc

Bốn sai lầm

Tom đã vấp phải 4 sai lầm thường xảy ra trên con đường tìm kiếm hạnh phúc.

Sai lầm đầu tiên là cố gắng đánh giá xem mình cóhạnh phúc hay không.

Khi đi tìm hạnh phúc, mục tiêu của chúng ta là có thêmnhiều niềm vui và sự thỏa mãn.

Để xem mình có hạnh phúc hơn hay không, chúng ta cần sosánh hạnh phúc của quá khứ với hạnh phúc hiện tại. Điều này làm nảy sinh mộtvấn đề: Khi làm phép so sánh, chúng ta đã chuyển đổi từ sự trải nghiệm sangđánh giá.

Hãy xem xét các nghiên cứu của nhà tâm lý học MihalyCsikszentmihalyi về “guồng quay” – trạng thái tập trung hoàn toàn vào một hoạtđộng nào đó.

Hãy tưởng tượng bạn đang say mê đọc mộtcuốn Harry Potter, đang chơi một môn thể thao yêu thích hay gặp lạimột người bạn tốt đã mất liên lạc trong vài năm. Lúc đó, bạn đang ở trong một“guồng quay”: bạn đắm mình vào một hoạt động đến mức quên cả thời gian và thếgiới bên ngoài.

Csikszentmihalyi nhận ra khi đang ở trong một “guồng quay”,người ta sẽ không nói rằng mình đang hạnh phúc vì quá bận rộn và tập trung vàohoạt động đó. Nhưng nhìn lại, họ cho rằng “guồng quay” đó là một trải nghiệmcảm xúc tích cực. 

Khi mải mê tìm kiếm hạnh phúc ở khắp nơi, Tom đã không tìmra được “guồng quay” của mình. Anh quá bận rộn với việc đánh giá mỗi công việc và vùng đất mà anh vừa đến. Anh chưa bao giờ hoàn toàn hòa mình vào nó, trongnhững những dự án cũng như các mối quan hệ của mình. Thay vào đó, anh chán nảnvà bị cuốn vào một vòng luẩn quẩn.

Hai nhà tâm lý học Katariina Salmela-Aro và Jari-Erik Nurmigọi đó là: sự chán nản khiến con người ta cho rằng những hoạt động hằng ngàycủa mình kém thú vị và việc luôn bị ám ảnh với suy nghĩ tại sao mình không hạnhphúc lại càng khiến họ cảm thấy tồi tệ hơn.

Sai lầm thứ hai mà Tom mắc phải là đánh giá quácao những tác động của hoàn cảnh sống đối với hạnh phúc.

Như nhà tâm lý học Dan Gilbert giải thích trongcuốn “Stumbling on Happiness”, chúng ta có xu hướng đánh giá quá cao những tácđộng tình cảm lên các sự kiện của cuộc sống. Chúng ta nghĩ rằng một người bạncùng phòng tốt hay một sự thăng tiến sẽ làm chúng ta hạnh phúc hơn. Chúng takhông nhận thấy một thực tế rằng chúng ta sẽ phải thích nghi với những hoàncảnh mới. Ví dụ, theo một nghiên cứu, việc trúng số không mang lại hạnh phúclâu dài. Mỗi lần Tom chuyển tới một đất nước mới, nhận một công việc mới, lúcđầu anh sẽ háo hức với một guồng quay mới nhưng vài tháng sau, một thực tế nảysinh: guồng quay ấy trở nên quen thuộc và nhàm chán.

Khi bạn đi tìm hạnh phúc một mình, bạn đã để lại phía sau những người làm bạn hạnh phúc

Sai lầm thứ ba là tìm kiếm hạnh phúc một mình. 

Hạnh phúc là một trạng thái cá nhân, vì thế khi đi tìm nó,bạn tập trung vào bản thân mình là điều dễ hiểu.

Tuy nhiên, rất nhiều bằng chứng cho thấy chỉ tập trung vàobản thân mình là phá hủy hạnh phúc và gây ra buồn chán. Khi Tom thay đổi côngviệc và chỗ ở một mình, anh đã để lại phía sau những người làm anh hạnh phúc.

Sai lầm cuối cùng trong việc tìm kiếm hạnh phúc là đitìm những cảm xúc mãnh liệt.

Khi chúng ta muốn hạnh phúc, chúng ta thường tìm kiếm nhữngcảm xúc tích cực như vui vẻ, hứng khởi, nhiệt tình, háo hức. Nhưng các nghiêncứu lại cho thấy đây không phải là con đường tốt nhất mang lại hạnh phúc.

Nghiên cứu của nhà tâm lý học Ed Diener tiết lộ hạnh phúcphụ thuộc vào mức độ thường xuyên, chứ không phải cường độ của những cảm xúctích cực. Khi trông đợi vào những cảm xúc tích cực, chúng ta sẽ đánh giá nhữngtrải nghiệm của mình theo một tiêu chuẩn cao hơn – điều đó sẽ dễ làm người tathất vọng hơn.

Thật vậy, Mauss và các đồng nghiệp của bà đã phát hiện rarằng một trải nghiệm vô cùng tích cực sẽ khiến chúng ta đánh giá những trảinghiệm thông thường khác kém tích cực hơn.

Một khi bạn giành được tấm huy chương vàng nào đó hoặctrúng số thì rất khó để tìm thấy niềm vui khi có một chỗ đỗ xe lý tưởng hay khithắng một trận game.

Tom đã rất vất vả trong việc tìm kiếm một công việc hoànhảo và một đất nước lý tưởng vì anh không biết trân trọng khi có một công việcthú vị.

Hiện tại, lần đầu tiên trong hơn một thập kỉ, Tom cho rằngcó vẻ như anh đang hạnh phúc. Thay vì đi tìm hạnh phúc một mình, Tom đã yêu vàkết hôn. Thay vì suốt ngày đánh giá xem mình có hạnh phúc không và săn tìm mộtcông việc trong mơ, bây giờ anh đã tìm thấy “guồng quay” của mình và hài lòngvới công việc hằng ngày là giúp vợ phát triển một công ty. Anh không còn dịchchuyển từ lục địa này sang lục địa khác như lời khuyên của nhà tâm lý KenSheldon và Sonja Lyubomirsky: “Hãy thay đổi hành động, chứ không phải hoàncảnh”.

Trong cuốn “Obliquity”, nhà kinh tế học từng đạt giải NobelJohn Kay lập luận rằng những điều tốt đẹp nhất trong cuộc sống chỉ có thể đạtđược một cách gián tiếp.

Tôi tin điều này đúng với hạnh phúc. Nếu bạn thực sự muốncó niềm vui và những điều ý nghĩa thì bạn không nên chú ý tới nó, mà hãy hướngtới những công việc, những mối quan hệ mang lại cho bạn niềm vui và ý nghĩa vớitư cách là hệ quả.

Như triết gia vĩ đại John Stuart Mill từng viết: “Nhữngngười hạnh phúc là những người tập trung vào những thứ khác hơn là hạnh phúccủa riêng mình”.

Bài viết của Tiến sĩ Adam Grant – nhà nghiên cứu, giảng viên chuyên ngành quản lý được đánh giá cao ở Trường Wharton, ĐH Pennsylvania. Ông cũng là tác giả của cuốn sách nằm trong danh mục bán chạy nhất của New York Times và Wall Street Journal – cuốn “Give and Take: A Revolutionary Approach to Success”. Ông từng tốt nghiệp cử nhân ĐH Harvard, học Thạc sĩ và Tiến sĩ ở ĐH Michigan và giành được nhiều giải thưởng cũng như thành tích xuất sắc. Tiến sĩ Adam Grant là một trong 40 giảng viên kinh tế xuất sắc nhất thế giới chưa đến 40 tuổi. 

Nguyễn Thảo(Theo Linkedin)

* các tựa nhỏ do tòa soạn đặt

Đào Thị Hằng tại Úc.

Tại sao chị lại quyết định bỏ dở sự học trở về? Ở lại thành tiến sĩ, biết đâu chị sẽ giúp được cho bà con nhiều hơn?

Tôi luôn đặt câu hỏi mình sống trong đời để làm gì? Danh hiệu tiến sĩ quan trọng, tiền tài cũng quan trọng, nhưng được giúp đỡ nhiều người với tôi còn quan trọng hơn.

Đó là động lực chính giúp tôi theo đuổi ước mơ giúp bà con Quảng Trị. Ước mơ thì nên thực hiện khi mình còn trẻ, khi chưa bị ràng buộc cơm áo gạo tiền. Tôi chỉ sợ, khi trở thành tiến sĩ rồi, năng lực học thuật có nâng lên nhưng sự nhiệt huyết của tuổi trẻ sẽ giảm.

Một trong những yếu tố ảnh hưởng đến quyết định về nước của tôi là ý kiến của ông bà Dương Quang Thiện. Ông từng du học ngành máy tính ở Pháp, làm việc cho IBM, lấy vợ tây, nhưng ông quyết định trở về nước với quan niệm đất nước mình còn nghèo và cần ông hơn là các nước phát triển. Ông bà đã cấp hơn 2.000 học bổng cho sinh viên nghèo từ năm 1989, trong đó có tôi.

Trong lần trao đổi với ông về cách thức để giúp đỡ nhiều người dân Quảng Trị, ông nói đến ý tưởng khôi phục lại nghề mắm truyền thống. Tôi rất thích ý tưởng này. Tôi quyết định trở về giúp bà con xây dựng thương hiệu mắm và có một nghề nghiệp bền vững.

Chắc việc đầu tiên của chị khi về nước là học làm mắm?

Đúng vậy. Tôi dành 5 tháng đi dọc biển từ Hà Tĩnh đến Bình Thuận để tìm hiểu và thu thập 20 loại mắm khác nhau. Nhiều loại mắm đặc sản trước đấy còn được dùng làm mắm tiến Vua, nhưng nay rất ít người làm như mắm thu, mắm đối, mắm nhum...

Tôi thấy nước mắm miền Trung ngon tuyệt lại đậm đà nhưng vẫn loanh quanh sau luỹ tre làng và người dân vẫn lam lũ nghèo khó.

Bởi vậy, tôi nung nấu khát vọng đưa nước mắm vượt ra khỏi luỹ tre ấy. Những tháng ngày lăn lộn cùng các cô, các bác, tôi thấy mình nghiện mắm từ lúc nào và ngày càng đam mê nghiên cứu.

Đưa mắm ra khỏi luỹ tre làng, chị có nghĩ tới có ngày sẽ xuất khẩu nước mắm không?

Một chị học ở Nga kể rằng đồ gia vị Việt Nam không có nhiều, có lần câu được mấy con cá về rán, nhưng thiếu nước mắm, cả hội ngồi thèm. Thế mới thấy nước mắm đã đi vào từng ngõ ngách của gia đình Việt như thế nào.

Vì thế tinh thần của Thuyền Nan là “Giữ mắm đúng nghĩa của mắm” với mong muốn người dân được ăn mắm chứ không phải sản phẩm tương tự mắm.

Khảo cổ ở Hà Tiên cho thấy có đồng tiền La Mã ở đây và khảo cổ ở La Mã cho thấy có các chum nước mắm. Phải chăng đã có sự mua bán giao lưu nước mắm giữa nước ta và châu Âu từ 2.000 - 3.000 năm về trước.

Tôi nghĩ bảo tồn nghề làm mắm truyền thống không những giữ được nét văn hoá độc đáo của người Việt Nam mà còn là giá trị của nền văn minh nhân loại.

Tôi mới bán hàng qua Facebook, chủ yếu qua kênh bạn bè và mỗi tháng tôi giao hàng ba đợt ở Hà Nội, Đà Nẵng và TPHCM. Khi hoàn thành xong việc đăng kí Vệ sinh an toàn thực phẩm và công bố chất lượng, tôi sẽ mở rộng phân phối. Có thể sắp tới, tôi sẽ xuất khẩu đợt ruốc mắm đầu tiên sang Úc.

Tại sao chị lại lấy thương hiệu Thuyền Nan?

Thuyền nan giờ không còn nhiều nhưng nó là hình tượng gắn liền với ngư dân Việt Nam, giờ tôi muốn nó gắn với các sản phẩm truyền thống từ biển. Thuyền nan nhỏ và chông chênh nhưng nó thể hiện tinh thần hiếu học và sức sống của người dân Quảng Trị nói riêng và người dân miền Trung nói chung.

Bản thân tôi cũng trưởng thành từ thuyền nan, bắt đầu từ chiếc thuyền nan và sóng gió trên biển học, từ chiếc thuyền nan tôi đến nước Úc và nay quay về làm món mắm Thuyền Nan.

Tôi muốn người Việt được ăn mắm thơm ngon, sạch, không hoá chất, không chất bảo quản. Qua dự án này, tôi muốn giúp những phụ nữ ven biển, nhất là phụ nữ đơn thân có nguồn thu nhập đều đặn, họ sẽ đầu tư cho con cái học hành, bởi tôi tin vào giáo dục nên muốn phát triển bền vững thì đầu tư vào phụ nữ trước.''

Bà con làm mắm.

Chị có lần chia sẻ rằng sẽ không giúp bà con cái cần câu mà cho họ động lực để đi câu. Chị tiếp cho họ động lực thế nào, bà con đón nhận và thực hiện nó ra sao?

Từ việc truyền cảm hứng đến thực hiện và thay đổi là một quá trình dài, không đánh giá ngay được. Tuy nhiên, thực tế là họ đã có cần câu rồi, nhưng họ chưa có phương tiện và chưa biết cách để quăng lưới câu đi xa thôi.

Và họ cũng nghĩ chỉ cần câu từng đó, tôi sử dụng các phương pháp tiếp cận hiện đại để giúp người dân nơi đây thấy được rất nhiều người đang cần để họ có động lức quăng lưới câu ra xa.

Dì Rỏ là phụ nữ đơn thân ở vùng biển Mỹ Thủy (Hải Lăng - Quảng Trị). Dì làm nước mắm ngon nổi tiếng trong xã đã 37 năm. Con trai đầu của dì bị bệnh, em trai sau đang học lớp 10, dì chỉ mong bán được mắm để có tiền chữa bệnh và nuôi con trai ăn học.

Tôi giúp dì bán được mắm, động viên con trai dì học. Trước đây nước mắm của dì chỉ bán loanh quanh trong xã, nay nhờ các phương tiện, công cụ hiện đại, nước mắm của dì đã ra Hà Nội, vào TPHCM. Dì đã từng khóc nói với tôi chưa bao giờ được cầm số tiền lớn như vậy, dù số tiền ấy chỉ vài triệu đồng.

Có ai nói rằng chị không bình thường khi bỏ một tương lai sáng để về làm ngư dân thực thụ chưa?

Đúng là rất nhiều người phản đối và thất vọng về quyết định theo nghề làm mắm của tôi. Nhưng điều đó không cản trở công việc của tôi vì tôi biết rõ mình đang làm gì và tại sao lại làm như vậy. Nhưng khi tôi bắt tay làm, bạn bè và kể cả những người trước kia phản đối nay lại ủng hộ tôi hết sức bằng cách đặt mua mắm thường xuyên, giới thiệu sản phẩm, thiết kế nhãn mác, website, góp ý và động viên tôi rất nhiều.

Có duyên với nước mắm, nghiện mắm, cái mặn mòi của mắm có cho chị nhiều năng lượng?

Tôi là con nhà chài lưới trên sông Thạch Hãn. Mùa hè ba tôi làm được rất nhiều tôm cá, bán không hết mạ (mẹ) đem về làm mắm. Mắm cá, mắm đu đủ, mắm dưa, mắm ném, mắm thính...cả nhà tôi ăn cơm với mắm suốt mùa đông. Những buổi chiều đi học về, dựng xe ở cửa thấy thơm phức mùi mắm, mấy chị em tôi ăn hết cơm, còn vét xoong, cạo cháy tráng xoong bằng nước mắm rồi cười khề khề. Mắm nuôi sống gia đình tôi thế đó.

Nhà tôi nghèo lắm, trong nhà chưa khi nào có đủ 500.000 đồng nên tôi thấy tủi thân khi nghe các bạn bàn tán thi trường này, trường kia, còn tôi chỉ tính học xong đi làm lò gạch hoặc đi làm thợ may.

Thi năm đầu tiên tôi trượt, ở nhà làm lò gạch, nhưng sức con gái yếu, tôi xin ba mạ (mẹ) ôn thêm năm nữa. Năm sau tôi đỗ thủ khoa vào Đại học Nông lâm (Huế) với 26 điểm (Toán 10, Hoá 8, Sinh 8). Tôi may mắn nhận được học bổng Tiếp sức đến trường và được học bổng Thủ khoa của Nhật nên có tiền chi phí trong năm học đầu tiên.

Từng là Chủ tịch Hội sinh viên Việt Nam ở Đại học Adelaide (Úc), chị làm gì để hỗ trợ sinh viên và giúp các bạn săn học bổng?

Hành trình học tiếng Anh, xin học bổng của tôi rất gian nan. Tôi đã vượt qua 1.000 hồ sơ trong khu vực châu Á- Thái Bình Dương để trở thành một trong 20 người của Việt Nam được học bổng Năng lực lãnh đạo của chính phủ Úc. Tôi đã lần lượt chia sẻ kinh nghiệm luyện thi IELTS, xin học bổng... trên trang blog cá nhân. Mục tiêu mỗi năm của tôi là giúp 3 bạn chuẩn bị hồ sơ xin học bổng đi học. Tôi luôn nhắn nhủ các bạn: “Nơi nào có ý chí, nơi đó có con đường và khi các bạn có ước mơ các bạn biết phải làm gì”.

Đam mê với mắm, đau đáu với việc mong bà con vùng biển thoát nghèo, chị có thời gian cho tình yêu và gia đình?

Tôi vẫn độc thân. Công việc thường đi thực tế nhiều nên ít thời gian ở nhà, tuy nhiên tôi vẫn dành thời gian thăm hỏi gia đình và theo sát việc học hành sinh hoạt của các em.

Cảm ơn chị.

(TheoHải Yến/ Tiền Phong)