Trên thực tế, cảm giác gượng gạo và có đôi phần sợ hãi của khán giả sau khi thấy thần đèn xấu xí kia là chuyện hoàn toàn bình thường, có thể dễ dàng lý giải bằng một hội chứng có tên "uncanny valley" hay "thung lũng kỳ lạ"

Uncanny valley là gì?

Hội chứng này được nhà nghiên cứu robot Masahiro Mori định nghĩ vào năm 1970, ám chỉ vẻ chân thực của một vật thể (như robot hoặc các hình nhân giống con người) trông quá giống thật, khiến chúng trở nên hấp dẫn, thu hút hoặc thậm chí gây khó chịu, sợ hãi cho người đối diện.

Mori phát hiện ra hội chứng này khi chế tạo robot theo gương mặt của chính mình. Ông đi từ cảm giác thích thú rồi dần dần đến sợ hãi khi con robot ngày càng giống người hơn. Mori đã miêu tả về hiệu ứng này thông qua biểu đồ sau:

Cụ thể, cảm giác của chúng ta sẽ tăng dần sự thích thú từ những con robot đơn giản, có tạo hình máy móc tới các nhân vật hoạt hình đầy màu sắc. Tuy nhiên cảm giác này sẽ bị đẩy xuống mức khó chịu khi bắt gặp phải robot có tạo hình giống con người, sau đó tăng ngược trở lại lên mức thích thú khi nhìn thấy người thật. Phần biểu đồ trũng xuống chính là thung lũng kỳ lạ - uncanny valley.

Nói một cách đơn giản hơn, đây là hội chứng mà không ít người sẽ cảm thấy khi nhìn vào những con robot giống người thật, ma nơ canh đặt ở cửa hiệu quần áo hoặc búp bê, v.v... Ngay cả việc chơi game hoặc xem phim với những hình ảnh tương tự cũng có thể khiến bạn cảm thấy khó chịu. 

Mặc dù vậy, giới khoa học vẫn tranh luận không ngừng về việc liệu hiệu ứng này có thực sự tồn tại hay không. Nhiều người cho rằng uncanny valley là thật, tuy nhiên một số khác lại khẳng định, đây chỉ là một cảm giác thông thường của con người khi nhìn thấy những thứ kỳ lạ.

Uncanny valley có thể là lý do chính khiến thần đèn Will Smith bị chê bai thậm tệ

Có thể dễ nhận thấy, tạo hình CGI thiếu tự nhiên của thần đèn mang hình hài Will Smith đã khiến không ít người bị rơi vào cảm giác khó chịu, sợ hãi và gượng gạo, khả năng lớn là do hội chứng "thung lũng kỳ lạ" gây ra.

Trái lại, một số phim Hollywood khác đã tận dụng được uncanny valley để khiến tác phẩm trở nên đặc sắc hơn, như "The Polar Express" (2004), "Beowulf" (2007), "Mars Needs Moms" (2011), "Rogue One: A Star Wars Story" (2016) hoặc mới đây là "Alita: Battle Angel" (2019). Và tất nhiên, một số phim cũng bị thua lỗ nặng hoặc phải chỉnh sửa lại hình ảnh vì tạo hình của họ trông quá xấu, có thể kể đến "Final Fantasy: The Spirits Within" cùng doanh thu thấp hoặc "Shrek" phải sản xuất lại vì khiến trẻ em khóc thét trong một buổi chiếu thử.

Trái lại, không thể không kể đến một số phim hoạt hình có nhân vật 3D cực giống người thật, thế nhưng vẫn thu hút được sự yêu mến của khán giả, ví dụ như "The Incredibles" (2004), "Frozen" (2013), "Coco" (2017) và series "How to Train Your Dragon".

Một vài ví dụ điển hình về uncanny valley

Theo GenK

Vài ngày trước, khán giả toàn cầu đã được một phen hú hồn sau khi được chiêm ngưỡng trailer của phiên bản live-action "Aladdin". Ngoài diện mạo không được đẹp trai cho lắm của diễn viên chính, dân tình sau đó còn phải kêu cứu vì tạo hình xanh lè của nhân vật thần đèn (do Will Smith thủ vai) trông quá thiếu tự nhiên, hiệu ứng đồ họa CGI không đẹp và cực thiếu thẩm mỹ.

Trên thực tế, cảm giác gượng gạo và có đôi phần sợ hãi của khán giả sau khi thấy thần đèn xấu xí kia là chuyện hoàn toàn bình thường, có thể dễ dàng lý giải bằng một hội chứng có tên "uncanny valley" hay "thung lũng kỳ lạ"

Uncanny valley là gì?

Hội chứng này được nhà nghiên cứu robot Masahiro Mori định nghĩ vào năm 1970, ám chỉ vẻ chân thực của một vật thể (như robot hoặc các hình nhân giống con người) trông quá giống thật, khiến chúng trở nên hấp dẫn, thu hút hoặc thậm chí gây khó chịu, sợ hãi cho người đối diện.

Mori phát hiện ra hội chứng này khi chế tạo robot theo gương mặt của chính mình. Ông đi từ cảm giác thích thú rồi dần dần đến sợ hãi khi con robot ngày càng giống người hơn. Mori đã miêu tả về hiệu ứng này thông qua biểu đồ sau:

Cụ thể, cảm giác của chúng ta sẽ tăng dần sự thích thú từ những con robot đơn giản, có tạo hình máy móc tới các nhân vật hoạt hình đầy màu sắc. Tuy nhiên cảm giác này sẽ bị đẩy xuống mức khó chịu khi bắt gặp phải robot có tạo hình giống con người, sau đó tăng ngược trở lại lên mức thích thú khi nhìn thấy người thật. Phần biểu đồ trũng xuống chính là thung lũng kỳ lạ - uncanny valley.

Nói một cách đơn giản hơn, đây là hội chứng mà không ít người sẽ cảm thấy khi nhìn vào những con robot giống người thật, ma nơ canh đặt ở cửa hiệu quần áo hoặc búp bê, v.v... Ngay cả việc chơi game hoặc xem phim với những hình ảnh tương tự cũng có thể khiến bạn cảm thấy khó chịu. 

Mặc dù vậy, giới khoa học vẫn tranh luận không ngừng về việc liệu hiệu ứng này có thực sự tồn tại hay không. Nhiều người cho rằng uncanny valley là thật, tuy nhiên một số khác lại khẳng định, đây chỉ là một cảm giác thông thường của con người khi nhìn thấy những thứ kỳ lạ.

Uncanny valley có thể là lý do chính khiến thần đèn Will Smith bị chê bai thậm tệ

Có thể dễ nhận thấy, tạo hình CGI thiếu tự nhiên của thần đèn mang hình hài Will Smith đã khiến không ít người bị rơi vào cảm giác khó chịu, sợ hãi và gượng gạo, khả năng lớn là do hội chứng "thung lũng kỳ lạ" gây ra.

Trái lại, một số phim Hollywood khác đã tận dụng được uncanny valley để khiến tác phẩm trở nên đặc sắc hơn, như "The Polar Express" (2004), "Beowulf" (2007), "Mars Needs Moms" (2011), "Rogue One: A Star Wars Story" (2016) hoặc mới đây là "Alita: Battle Angel" (2019). Và tất nhiên, một số phim cũng bị thua lỗ nặng hoặc phải chỉnh sửa lại hình ảnh vì tạo hình của họ trông quá xấu, có thể kể đến "Final Fantasy: The Spirits Within" cùng doanh thu thấp hoặc "Shrek" phải sản xuất lại vì khiến trẻ em khóc thét trong một buổi chiếu thử.

Trái lại, không thể không kể đến một số phim hoạt hình có nhân vật 3D cực giống người thật, thế nhưng vẫn thu hút được sự yêu mến của khán giả, ví dụ như "The Incredibles" (2004), "Frozen" (2013), "Coco" (2017) và series "How to Train Your Dragon".

Một vài ví dụ điển hình về uncanny valley

Theo GenK

Từ già đến trẻ ai nấy đều tự hào vì làng mình có nghề "chữa bệnh vô sinh" gia truyền. Không tự hào sao được khi chính cái nghề đó mà An Thái nức tiếng khắp vùng và mang lại cuộc sống sung túc cho người dân nơi đây. Theo những bậc lão niên kể lại thì cụ tổ nghề này là cụ Thái Văn Lập, vốn không phải người gốc làng An Thái. Cụ Lập quê gốc làng Quang Tó, huyện Thanh Oai, Hà Tây cũ. Cụ Lập là nhà nho, với vốn kiến thức uyên thâm. Vì thời thế cụ tìm đến mảnh đất này kiếm kế sinh nhai. Không lâu sau cụ Lập lấy cụ bà Nguyễn Thị Lê làm vợ. Cụ Lê biết nghề đỡ đẻ và có tiếng là mát tay, khi ấy cụ Lập lại giỏi thuốc nam. Vì lẽ đó hai cụ thường xuyên chữa bệnh, bốc thuốc cho người dân trong vùng và dần dà đã sáng tạo ra bài thuốc chữa bệnh cho phụ nữ. Sau thời gian, bài thuốc này được thêm bớt một vài vị thuốc và đã tạo bài thuốc chữa bệnh vô sinh gia truyền như hiện nay.

Bà Nhinh khẳng định: “Không phải người nào ở làng An Thái cũng có khả năng chữa bệnh vô sinh”.

Cụ Nguyễn Thái - một bậc cao niên của An Thái tự hào nói: "Thực ra đây là những câu chuyện truyền từ đời này sang đời khác chứ không có sách vở nào ghi lại nguồn gốc của bài thuốc gia truyền này. Có thể sách sử đã thất truyền nhưng chúng tôi vẫn chưa thể làm lại được".

Chẳng khi nào ở An Thái lại không có người tìm đến chữa bệnh vô sinh. Có những hôm người kéo đến đếm không hết. Và khi đã có nhiều người hành nghề sẽ không tránh khỏi sự cạnh tranh. Chúng tôi trong vai cặp vợ chồng hiếm muộn đến chữa bệnh đang lơ ngơ tìm hiểu thì có người phụ nữ nhanh nhảu hỏi: "Đến chữa vô sinh à? Vào đây nói chuyện đã".

Dứt lời chị Nhinh cười hỉ hả: "Đến đây là phải biết được bà lang nào uy tín, nhiều người chữa khỏi. Chứ ngu ngơ kiểu gì sẽ có "cò" ra dẫn mối. Họ thường đưa anh chị về chỗ người nhà của họ". "Cò" ở đây thường là những cánh xe ôm, hay những chủ quán nước ngay đầu làng. Khi ai đó lơ ngơ sẽ "bắt sóng" rồi sấn đến hỏi han với giọng đầy thông cảm. Khách đến đây chỉ cần đưa 50 đến 100 nghìn đồng là "cò" sẽ chỉ đến nơi tận tình, chậm chí còn chở bằng xe máy đến. Không chỉ ăn được tiền của khách, "cò" còn được các chủ phòng khám "ra lộc" cho khá hậu hĩnh vì có công đem khách đến.

Cơ sở khám chữa bệnh vô sinh bề thế của bà Quế.

Theo lời chị Nhinh, ở làng An Thái có bà lang Quế là có uy tín và có rất nhiều khách qua lại chữa trị. Từ đầu làng tới nhà bà lang Quế chỉ chừng vài trăm mét nhưng có khá nhiều nhóm phụ nữ tụm năm tụm ba chuyện trò rôm rả. Hỏi ra mới biết, hầu hết trong số họ đều là những người đang "ăn nằm" tại các "phòng khám" để chữa bệnh vô sinh... Chưa biết hiệu quả chữa trị đến đâu nhưng khách đến An Thái từ tứ phương đổ về. Có người từ Hải Phòng, Quảng Ninh, Nghệ An rồi mãi tận Yên Bái, Lào Cai…

Chị Nguyễn Thị Tâm (40 tuổi), Móng Cái, Quảng Ninh sụt sùi kể câu chuyện buồn của gia đình mình cho chúng tôi nghe. Lấy nhau 15 năm nhưng vợ chồng chị không sinh được 1 mụn con nào. Hai vợ chồng đã "vái tứ phương" cả đông y, tây y… thậm chí cả đi cầu đền nọ chùa kia. Áp lực hơn cả chồng chị lại là độc đinh trong họ. Chẳng phải nói cũng biết chị Tâm phải chịu đựng áp lực thế nào từ chồng và phía gia đình chồng. Cuộc sống chị ngày càng như địa ngục. Và rồi khi sức chịu đựng không còn, chồng chị tuyên bố xanh rờn rằng: "Nếu không có con anh sẽ bỏ chị và kiếm người phụ nữ khác".

Chỉ nghe phong thanh ở làng An Thái có phương thuốc đặc biệt có thể giúp thụ thai, chị Tâm chẳng quản đường xa, tốn kém để thỏa lòng mong đợi bấy lâu. Chị nói như khóc: "Làm bao nhiêu cũng chẳng đủ để đi chữa trị, tôi mệt mỏi lắm rồi! Bỏ hết công việc, vay mượn khắp nơi dắt lưng vài chục triệu để ăn dầm nằm dề nơi đây, cũng chỉ mong trọn chữ hiếu, vẹn chữ tình với chồng và nhà chồng thôi. Quả nếu không được thì đành gạt nước mắt nhìn chồng lấy vợ khác thôi chứ biết làm sao được?".

Không khỏi không lấy tiền

Dù khá thông thạo về đường đi, thông tin về những bà lang ở đây nhưng chúng tôi vẫn không tránh khỏi sự lôi kéo của một số "cò". Và kể cả khi chúng tôi quả quyết là đã có địa chỉ phòng khám mà mình định đến nhưng một người đàn ông chạc gần 50 tuổi vẫn chèo kéo đưa chúng tôi về "phòng khám" của một người mà ông này khẳng định là nó rất uy tín. Đó là một ngôi nhà 3 tầng bề thế nằm giữa làng, cổng lúc nào cũng được khóa im ỉm. Điều đặc biệt ở đây lúc nào cũng có 3 đến 5 phụ nữ ăn nằm chữa bệnh.

Ra đón chúng tôi là một bà cụ áng chừng ngoài 70 tuổi. Vừa nhìn thấy chúng tôi bà đã hớn hở: "Vào đây, vào đây. Ai giới thiệu cho mà biết đường đến nhà tôi. Thế có bị "cò" nào lôi kéo không. Riêng nhà tôi chả nhờ "cò nào hết. Cứ hữu xạ tự nhiên hương thôi. Tìm đến đây là đúng người rồi".

Bà lang Quế quả quyết sẽ chữa được “bệnh” cho chúng tôi.

Chúng tôi tâm sự rằng đã có một con gái 7 tuổi, muốn sinh thêm nhưng không được, đã từng đi khắp nơi khám nhưng các bác sĩ nói là cả 2 vợ chồng đều không sao. Chưa kịp hỏi quê quán, tên tuổi, bà làng Quế bắt ngay bệnh: "Chắc chắn là do tổn thương khi sinh lần thứ nhất rồi. Đã vào nhà bà thì cứ yên tâm là sẽ sinh được. Đã có quá nhiều trường hợp như thế này rồi. Yên tâm".

Như để khẳng định uy tín của bà lang Quế, 2 người phụ nữ luống tuổi (cũng đang "ăn nằm" ở đây chữa vô sinh - pv) thêm lời: "Đúng đấy! Những trường hợp như anh chị bà chữa giỏi lắm, biết bao người khỏi bệnh rồi. Ngày nào bà chả có những cuộc điện thoại đến cảm ơn". Để khẳng định uy tín, bà Quế còn kể, đây là nghề gia truyền từ đời bố chồng để lại. Và, các con của bà cũng là những lương y đang hành nghề tận miền Nam. Sau một hồi "quảng cáo" danh tiếng bà Quế không quên đưa cho chúng tôi tấm card visit khá hoành tráng, đầy đủ ảnh và thông tin cá nhân.

Sau một hồi thăm khám tại nhà bà Quế chúng tôi dạt sang nhà bà lang Thìn, đây cũng là thầy thuốc khá uy tín và được nhiều người qua thăm khám. Lần này chúng tôi lại kể với bà lang Thìn rằng, theo tây y khám thì vợ bình thường chỉ có chồng là "có vấn đề". Người phụ nữ này chỉ hỏi qua loa vài câu về tình trạng sức khỏe rồi bắt mạch. Sau khi bắt mạch người này phán chắc nịch: "Sức khỏe của em hoàn toàn bình thường, chắc chắn không có con là do vợ em. Em phải đưa vợ đến đây để chị khám chữa cho. Nếu nặng thì phải nằm đây điều trị dài ngày. Nhẹ thì có thể bốc thuốc về nhà uống, trong công ngoài kích, "chỉnh" cho một chút là có thai ngay".

Qua tìm hiểu của phóng viên, những phụ nữ đến An Thái chữa bệnh đều phải nằm điều trị cả tháng. Những người chữa bệnh ăn ở, sống như người nhà của thầy thuốc. Buổi sáng sẽ được bà lang bắt mạch, uống thuốc, buổi chiều sẽ được tĩnh dưỡng. Khi nào bệnh ổn định, thầy lang cho phép mới được trở về nhà với chồng để làm nốt công đoạn cuối cùng. Giá ở phòng khám chữa của mỗi cơ sở không chênh lệch đáng kể, dao động từ 300 - 400 nghìn/ngày. Chi phí này được tính là tổng thể từ ăn, ở cho đến khám chữa và thuốc men. Những phụ nữ được gọi là bệnh nặng ít nhất cũng phải nằm 2 tháng, như vậy tính sơ sơ mỗi người cũng phải tốn đến hơn 20 triệu đồng cho một đợt chữa trị. Chị Tâm buồn bã chia sẻ: "Đấy là chỉ tính tiền ăn ở, khám chữa chưa kể đến chi phí đi lại, cảm ơn, quà cáp. Có những chị phải nằm đây đến 4 tháng mà bà lang còn chưa chịu cho về. Chẳng biết hiệu quả đến đâu nhưng tiền thì cứ lặng lẽ trôi đi".

Ở làng An Thái có hàng trăm tấm biển “chữa vô sinh” thế này.

Hầu hết những lang bà ở đây được hỏi lật lại rằng: "Chữa như vậy vẫn không có con thì sao?". Tất thảy đều khẳng định chắc nịch: "Chắc chắn là khỏi, cứ yên tâm. Không chữa được không lấy tiền".

Quả thực có chứng kiến cách chữa bệnh gia truyền hết sức sơ sài, chủ yếu dựa vào kinh nghiệm này chúng tôi không khỏi hoài nghi về hiệu quả của nó. Thực tế y học ngày càng hiện đại, thiết bị tối tân được áp dụng và chi phí còn lớn hơn rất nhiều nhưng hiệu quả chưa ai dám khẳng định 100%.

Điều khiến chúng tôi không khỏi bất ngờ khi người dân ở chính làng An Thái coi việc chữa bệnh vô sinh này là không hiệu quả. Ông Phú, một người theo ngành y từ khi còn trong quân đội tiết lộ, thực chất ở làng này chỉ vài ba người thực sự có khả năng chữa bệnh, bắt mạnh. Còn đâu chủ yếu vẫn là ăn theo, tự ý mở cơ sở để chữa bệnh theo kiểu "cầu may". Chị Nhinh khẳng định: "Đúng là chỉ có vài người có khả năng chữa vô sinh. Đã có rất nhiều người làng An Thái lấy danh đi khắp nơi chữa bệnh. Có nhiều người lên tận miền núi để hành nghề. Nếu có mở cơ sở ở đây chắc cũng chẳng ai chữa đâu!"

Hiếm muộn đang là nỗi ám ảnh của biết bao cặp vợ chồng trong xã hội hiện đại. Chính hiện trạng đó đã giúp ngôi làng cổ An Thái (Yên Mỹ, Bình Lục, Hà Nam) với hơn 100 người hành nghề chữa bệnh vô sinh đang thay da đổi thịt từng ngày. Có tìm hiểu về ngôi làng đặc biệt này mới thấy biết bao câu chuyện dở khóc dở cười xung quanh những hệ lụy oái oăm của nó.

Nghề gia truyền?

Nhiều người nói làng An Thái giờ đã thay da đổi thịt và lên phố. Những biển quảng cáo kinh doanh đủ mặt hàng, nhà cao tầng đua nhau mọc san sát, thế nhưng vẫn chưa đánh mất đi hồn cốt của một ngôi làng điền nông bề thế. Điều đặc biệt nhất ở đây là những tấm biển quảng cáo hoành tráng: "Ở đây chữa bệnh vô sinh".

Từ già đến trẻ ai nấy đều tự hào vì làng mình có nghề "chữa bệnh vô sinh" gia truyền. Không tự hào sao được khi chính cái nghề đó mà An Thái nức tiếng khắp vùng và mang lại cuộc sống sung túc cho người dân nơi đây. Theo những bậc lão niên kể lại thì cụ tổ nghề này là cụ Thái Văn Lập, vốn không phải người gốc làng An Thái. Cụ Lập quê gốc làng Quang Tó, huyện Thanh Oai, Hà Tây cũ. Cụ Lập là nhà nho, với vốn kiến thức uyên thâm. Vì thời thế cụ tìm đến mảnh đất này kiếm kế sinh nhai. Không lâu sau cụ Lập lấy cụ bà Nguyễn Thị Lê làm vợ. Cụ Lê biết nghề đỡ đẻ và có tiếng là mát tay, khi ấy cụ Lập lại giỏi thuốc nam. Vì lẽ đó hai cụ thường xuyên chữa bệnh, bốc thuốc cho người dân trong vùng và dần dà đã sáng tạo ra bài thuốc chữa bệnh cho phụ nữ. Sau thời gian, bài thuốc này được thêm bớt một vài vị thuốc và đã tạo bài thuốc chữa bệnh vô sinh gia truyền như hiện nay.

Bà Nhinh khẳng định: “Không phải người nào ở làng An Thái cũng có khả năng chữa bệnh vô sinh”.

Cụ Nguyễn Thái - một bậc cao niên của An Thái tự hào nói: "Thực ra đây là những câu chuyện truyền từ đời này sang đời khác chứ không có sách vở nào ghi lại nguồn gốc của bài thuốc gia truyền này. Có thể sách sử đã thất truyền nhưng chúng tôi vẫn chưa thể làm lại được".

Chẳng khi nào ở An Thái lại không có người tìm đến chữa bệnh vô sinh. Có những hôm người kéo đến đếm không hết. Và khi đã có nhiều người hành nghề sẽ không tránh khỏi sự cạnh tranh. Chúng tôi trong vai cặp vợ chồng hiếm muộn đến chữa bệnh đang lơ ngơ tìm hiểu thì có người phụ nữ nhanh nhảu hỏi: "Đến chữa vô sinh à? Vào đây nói chuyện đã".

Dứt lời chị Nhinh cười hỉ hả: "Đến đây là phải biết được bà lang nào uy tín, nhiều người chữa khỏi. Chứ ngu ngơ kiểu gì sẽ có "cò" ra dẫn mối. Họ thường đưa anh chị về chỗ người nhà của họ". "Cò" ở đây thường là những cánh xe ôm, hay những chủ quán nước ngay đầu làng. Khi ai đó lơ ngơ sẽ "bắt sóng" rồi sấn đến hỏi han với giọng đầy thông cảm. Khách đến đây chỉ cần đưa 50 đến 100 nghìn đồng là "cò" sẽ chỉ đến nơi tận tình, chậm chí còn chở bằng xe máy đến. Không chỉ ăn được tiền của khách, "cò" còn được các chủ phòng khám "ra lộc" cho khá hậu hĩnh vì có công đem khách đến.

Cơ sở khám chữa bệnh vô sinh bề thế của bà Quế.

Theo lời chị Nhinh, ở làng An Thái có bà lang Quế là có uy tín và có rất nhiều khách qua lại chữa trị. Từ đầu làng tới nhà bà lang Quế chỉ chừng vài trăm mét nhưng có khá nhiều nhóm phụ nữ tụm năm tụm ba chuyện trò rôm rả. Hỏi ra mới biết, hầu hết trong số họ đều là những người đang "ăn nằm" tại các "phòng khám" để chữa bệnh vô sinh... Chưa biết hiệu quả chữa trị đến đâu nhưng khách đến An Thái từ tứ phương đổ về. Có người từ Hải Phòng, Quảng Ninh, Nghệ An rồi mãi tận Yên Bái, Lào Cai…

Chị Nguyễn Thị Tâm (40 tuổi), Móng Cái, Quảng Ninh sụt sùi kể câu chuyện buồn của gia đình mình cho chúng tôi nghe. Lấy nhau 15 năm nhưng vợ chồng chị không sinh được 1 mụn con nào. Hai vợ chồng đã "vái tứ phương" cả đông y, tây y… thậm chí cả đi cầu đền nọ chùa kia. Áp lực hơn cả chồng chị lại là độc đinh trong họ. Chẳng phải nói cũng biết chị Tâm phải chịu đựng áp lực thế nào từ chồng và phía gia đình chồng. Cuộc sống chị ngày càng như địa ngục. Và rồi khi sức chịu đựng không còn, chồng chị tuyên bố xanh rờn rằng: "Nếu không có con anh sẽ bỏ chị và kiếm người phụ nữ khác".

Chỉ nghe phong thanh ở làng An Thái có phương thuốc đặc biệt có thể giúp thụ thai, chị Tâm chẳng quản đường xa, tốn kém để thỏa lòng mong đợi bấy lâu. Chị nói như khóc: "Làm bao nhiêu cũng chẳng đủ để đi chữa trị, tôi mệt mỏi lắm rồi! Bỏ hết công việc, vay mượn khắp nơi dắt lưng vài chục triệu để ăn dầm nằm dề nơi đây, cũng chỉ mong trọn chữ hiếu, vẹn chữ tình với chồng và nhà chồng thôi. Quả nếu không được thì đành gạt nước mắt nhìn chồng lấy vợ khác thôi chứ biết làm sao được?".

Không khỏi không lấy tiền

Dù khá thông thạo về đường đi, thông tin về những bà lang ở đây nhưng chúng tôi vẫn không tránh khỏi sự lôi kéo của một số "cò". Và kể cả khi chúng tôi quả quyết là đã có địa chỉ phòng khám mà mình định đến nhưng một người đàn ông chạc gần 50 tuổi vẫn chèo kéo đưa chúng tôi về "phòng khám" của một người mà ông này khẳng định là nó rất uy tín. Đó là một ngôi nhà 3 tầng bề thế nằm giữa làng, cổng lúc nào cũng được khóa im ỉm. Điều đặc biệt ở đây lúc nào cũng có 3 đến 5 phụ nữ ăn nằm chữa bệnh.

Ra đón chúng tôi là một bà cụ áng chừng ngoài 70 tuổi. Vừa nhìn thấy chúng tôi bà đã hớn hở: "Vào đây, vào đây. Ai giới thiệu cho mà biết đường đến nhà tôi. Thế có bị "cò" nào lôi kéo không. Riêng nhà tôi chả nhờ "cò nào hết. Cứ hữu xạ tự nhiên hương thôi. Tìm đến đây là đúng người rồi".

Bà lang Quế quả quyết sẽ chữa được “bệnh” cho chúng tôi.

Chúng tôi tâm sự rằng đã có một con gái 7 tuổi, muốn sinh thêm nhưng không được, đã từng đi khắp nơi khám nhưng các bác sĩ nói là cả 2 vợ chồng đều không sao. Chưa kịp hỏi quê quán, tên tuổi, bà làng Quế bắt ngay bệnh: "Chắc chắn là do tổn thương khi sinh lần thứ nhất rồi. Đã vào nhà bà thì cứ yên tâm là sẽ sinh được. Đã có quá nhiều trường hợp như thế này rồi. Yên tâm".

Như để khẳng định uy tín của bà lang Quế, 2 người phụ nữ luống tuổi (cũng đang "ăn nằm" ở đây chữa vô sinh - pv) thêm lời: "Đúng đấy! Những trường hợp như anh chị bà chữa giỏi lắm, biết bao người khỏi bệnh rồi. Ngày nào bà chả có những cuộc điện thoại đến cảm ơn". Để khẳng định uy tín, bà Quế còn kể, đây là nghề gia truyền từ đời bố chồng để lại. Và, các con của bà cũng là những lương y đang hành nghề tận miền Nam. Sau một hồi "quảng cáo" danh tiếng bà Quế không quên đưa cho chúng tôi tấm card visit khá hoành tráng, đầy đủ ảnh và thông tin cá nhân.

Sau một hồi thăm khám tại nhà bà Quế chúng tôi dạt sang nhà bà lang Thìn, đây cũng là thầy thuốc khá uy tín và được nhiều người qua thăm khám. Lần này chúng tôi lại kể với bà lang Thìn rằng, theo tây y khám thì vợ bình thường chỉ có chồng là "có vấn đề". Người phụ nữ này chỉ hỏi qua loa vài câu về tình trạng sức khỏe rồi bắt mạch. Sau khi bắt mạch người này phán chắc nịch: "Sức khỏe của em hoàn toàn bình thường, chắc chắn không có con là do vợ em. Em phải đưa vợ đến đây để chị khám chữa cho. Nếu nặng thì phải nằm đây điều trị dài ngày. Nhẹ thì có thể bốc thuốc về nhà uống, trong công ngoài kích, "chỉnh" cho một chút là có thai ngay".

Qua tìm hiểu của phóng viên, những phụ nữ đến An Thái chữa bệnh đều phải nằm điều trị cả tháng. Những người chữa bệnh ăn ở, sống như người nhà của thầy thuốc. Buổi sáng sẽ được bà lang bắt mạch, uống thuốc, buổi chiều sẽ được tĩnh dưỡng. Khi nào bệnh ổn định, thầy lang cho phép mới được trở về nhà với chồng để làm nốt công đoạn cuối cùng. Giá ở phòng khám chữa của mỗi cơ sở không chênh lệch đáng kể, dao động từ 300 - 400 nghìn/ngày. Chi phí này được tính là tổng thể từ ăn, ở cho đến khám chữa và thuốc men. Những phụ nữ được gọi là bệnh nặng ít nhất cũng phải nằm 2 tháng, như vậy tính sơ sơ mỗi người cũng phải tốn đến hơn 20 triệu đồng cho một đợt chữa trị. Chị Tâm buồn bã chia sẻ: "Đấy là chỉ tính tiền ăn ở, khám chữa chưa kể đến chi phí đi lại, cảm ơn, quà cáp. Có những chị phải nằm đây đến 4 tháng mà bà lang còn chưa chịu cho về. Chẳng biết hiệu quả đến đâu nhưng tiền thì cứ lặng lẽ trôi đi".

Ở làng An Thái có hàng trăm tấm biển “chữa vô sinh” thế này.

Hầu hết những lang bà ở đây được hỏi lật lại rằng: "Chữa như vậy vẫn không có con thì sao?". Tất thảy đều khẳng định chắc nịch: "Chắc chắn là khỏi, cứ yên tâm. Không chữa được không lấy tiền".

Quả thực có chứng kiến cách chữa bệnh gia truyền hết sức sơ sài, chủ yếu dựa vào kinh nghiệm này chúng tôi không khỏi hoài nghi về hiệu quả của nó. Thực tế y học ngày càng hiện đại, thiết bị tối tân được áp dụng và chi phí còn lớn hơn rất nhiều nhưng hiệu quả chưa ai dám khẳng định 100%.

Điều khiến chúng tôi không khỏi bất ngờ khi người dân ở chính làng An Thái coi việc chữa bệnh vô sinh này là không hiệu quả. Ông Phú, một người theo ngành y từ khi còn trong quân đội tiết lộ, thực chất ở làng này chỉ vài ba người thực sự có khả năng chữa bệnh, bắt mạnh. Còn đâu chủ yếu vẫn là ăn theo, tự ý mở cơ sở để chữa bệnh theo kiểu "cầu may". Chị Nhinh khẳng định: "Đúng là chỉ có vài người có khả năng chữa vô sinh. Đã có rất nhiều người làng An Thái lấy danh đi khắp nơi chữa bệnh. Có nhiều người lên tận miền núi để hành nghề. Nếu có mở cơ sở ở đây chắc cũng chẳng ai chữa đâu!"

Ông Trương Quốc Cường, Cục trưởng Cục Quản lý Dược (Bộ Y tế) cho biết đã triểnkhai thực hiện quản lý chất lượng đồng bộ dựa trên việc triển khai các nguyêntắc, tiêu chuẩn “Thực hành tốt” đối với kinh doanh dược phẩm.

Việc triển khai đồng bộ các nguyên tắc “Thực hành tốt” đã đề cập toàn diện đếnmọi khía cạnh liên quan của quá trình sản xuất, kiểm tra chất lượng, bảo quản,phân phối và đảm bảo chắc chắn mọi dược phẩm được sản xuất một cách ổn định, đạtchất lượng đã đăng ký với cơ quan quản lý Nhà nước về thuốc đến tận tay ngườitiêu dùng.

Có thể nói việc triển khai các tiêu chuẩn “Thực hành tốt” là một trong nhữngbiện pháp quan trọng để hiện đại hóa, công nghiệp hóa nền sản xuất dược phẩm củanước ta, nâng cao chất lượng thuốc và đồng thời cũng nâng cao khả năng cạnhtranh của dược phẩm Việt Nam trong khu vực và trên thế giới, phù hợp với lộtrình hội nhập toàn cầu.

Tỷ lệ thuốc kém chất lượng thấp

Ông Nguyễn Việt Hùng, Phó Cục trưởng Cục Quản lý Dược cho biết theo đánh giá củaTổ chức Y tế Thế giới, Việt Nam là nước có tỷ lệ thuốc kém chất lượng thấp. Côngtác kiểm tra giám sát chất lượng thuốc trên thị trường Việt Nam được Bộ Y tếphối hợp chặt chẽ với các bộ, ban ngành và các cơ quan chức năng trên các phươngdiện: Triển khai việc kiểm tra đánh giá điều kiện sản xuất của các cơ sở sảnxuất thuốc ở nước ngoài, Hiện đại hóa hệ thống kiểm nghiệm, Tăng cường công táckiểm tra, kiểm soát chất lượng thuốc, …

Hàng năm, hệ thống kiểm tra chất lượng thuốc của Nhà nước đã lấy khoảng 30.000lô thuốc để kiểm tra chất lượng. Số cơ sở kinh doanh dược được kiểm tra thanhtra mỗi năm vào khoảng 17.000 cơ sở. Kết quả kiểm tra cho thấy, tỷ lệ thuốckhông đạt chất lượng ở mức thấp (chỉ khoảng 3% trong những năm gần đây). Thuốcnhập ngoại và thuốc sản xuất trong nước bị phát hiện kém chất lượng và thu hồitừ cơ quan quản lý trong những năm gần đây là tương đương nhau.

Việc kiểm tra, kiểm soát thuốc giả cũng đã được tăng cường và các hành vi viphạm đã được kịp thời xử lý. Theo ông Hùng, nhờ áp dụng những biện pháp có hiệuquả, tỷ lệ thuốc giả đã giảm trong những năm gần đây, từ trên 7% năm 1990 xuốngcòn 0,1% trong những năm gần đây. Cụ thể các năm 2005 và 2007 phát hiện 10 vụ,năm 2010 và 2011 phát hiện 4 vụ, năm 2012 phát hiện 5 vụ.

Thực hành tốt các nguyên tắc,tiêu chuẩn GPs là cơ sở bảo đảm chất lượng thuốc toàn diện, triệt để ở tất cảcác giai đoạn sản xuất, bảo quản, tồn trữ, vận chuyển và phân phối thuốc. Hiệnnay, các doanh nghiệp sản xuất, phân phối, kinh doanh thuốc đang tiếp tục thựchiện các nguyên tắc, tiêu chuẩn này để đưa thuốc đảm bảo chất lượng đến tayngười tiêu dùng.

Các nguyên tắc, tiêu chuẩn thực hành tốt thuốc hiện hành gồm có: Thực hành tốtsản xuất thuốc (GMP), Thực hành tốt kiểm nghiệm thuốc (GLP), Thực hành tốt bảoquản thuốc (GSP), Thực hành tốt phân phối thuốc (GDP) và Thực hành tốt nhà thuốc(GPP).

Đơn vị thực hành tốt GPs tăng mạnh, đạt chuẩn WHO

Theo thống kê của Cục Quản lý Dược (Bộ Y tế), các đơn vị triển khai các nguyêntắc thực hành tốt (GPs) tại Việt Nam tăng mạnh qua các năm. Nếu năm 2007 cả nướcchỉ có 74 đơn vị đạt thực hành tốt sản xuất thuốc (GMP) thì từ năm 2009, tất cảcác doanh nghiệp đều triển khai GMP-WHO. Đến nay đã có 121 nhà máy và 4 đơn vịsản xuất vắc xin đạt tiêu chuẩn thực hành tốt sản xuất thuốc của Tổ chức Y tếthế giới. Đối với thuốc đông dược đã có 64 doanh nghiệp sản xuất trong đó có 17đơn vị đạt tiêu chuẩn GMP-WHO. Bên cạnh đó, 130 đơn vị đã đạt tiêu chuẩn thựchành tốt kiểm nghiệm thuốc (GLP) và 165 đơn vị đạt GSP (Thực hành tốt bảo quảnthuốc).

Ông Trương Quốc Cường, Cục trưởng Cục Quản lý Dược (Bộ Y tế) cho biết đã triểnkhai thực hiện quản lý chất lượng đồng bộ dựa trên việc triển khai các nguyêntắc, tiêu chuẩn “Thực hành tốt” đối với kinh doanh dược phẩm.

Việc triển khai đồng bộ các nguyên tắc “Thực hành tốt” đã đề cập toàn diện đếnmọi khía cạnh liên quan của quá trình sản xuất, kiểm tra chất lượng, bảo quản,phân phối và đảm bảo chắc chắn mọi dược phẩm được sản xuất một cách ổn định, đạtchất lượng đã đăng ký với cơ quan quản lý Nhà nước về thuốc đến tận tay ngườitiêu dùng.

Có thể nói việc triển khai các tiêu chuẩn “Thực hành tốt” là một trong nhữngbiện pháp quan trọng để hiện đại hóa, công nghiệp hóa nền sản xuất dược phẩm củanước ta, nâng cao chất lượng thuốc và đồng thời cũng nâng cao khả năng cạnhtranh của dược phẩm Việt Nam trong khu vực và trên thế giới, phù hợp với lộtrình hội nhập toàn cầu.

Tỷ lệ thuốc kém chất lượng thấp

Ông Nguyễn Việt Hùng, Phó Cục trưởng Cục Quản lý Dược cho biết theo đánh giá củaTổ chức Y tế Thế giới, Việt Nam là nước có tỷ lệ thuốc kém chất lượng thấp. Côngtác kiểm tra giám sát chất lượng thuốc trên thị trường Việt Nam được Bộ Y tếphối hợp chặt chẽ với các bộ, ban ngành và các cơ quan chức năng trên các phươngdiện: Triển khai việc kiểm tra đánh giá điều kiện sản xuất của các cơ sở sảnxuất thuốc ở nước ngoài, Hiện đại hóa hệ thống kiểm nghiệm, Tăng cường công táckiểm tra, kiểm soát chất lượng thuốc, …

Hàng năm, hệ thống kiểm tra chất lượng thuốc của Nhà nước đã lấy khoảng 30.000lô thuốc để kiểm tra chất lượng. Số cơ sở kinh doanh dược được kiểm tra thanhtra mỗi năm vào khoảng 17.000 cơ sở. Kết quả kiểm tra cho thấy, tỷ lệ thuốckhông đạt chất lượng ở mức thấp (chỉ khoảng 3% trong những năm gần đây). Thuốcnhập ngoại và thuốc sản xuất trong nước bị phát hiện kém chất lượng và thu hồitừ cơ quan quản lý trong những năm gần đây là tương đương nhau.

Việc kiểm tra, kiểm soát thuốc giả cũng đã được tăng cường và các hành vi viphạm đã được kịp thời xử lý. Theo ông Hùng, nhờ áp dụng những biện pháp có hiệuquả, tỷ lệ thuốc giả đã giảm trong những năm gần đây, từ trên 7% năm 1990 xuốngcòn 0,1% trong những năm gần đây. Cụ thể các năm 2005 và 2007 phát hiện 10 vụ,năm 2010 và 2011 phát hiện 4 vụ, năm 2012 phát hiện 5 vụ.