Sau cuộc tranh luận kịch liệt về đề tài trên, có cựu lưu học sinh người Việt đề xuất: phải chăng quan niệm về đạo đức Đông – Tây có khác nhau? Nói rõ hơn, thước đo giá trị cuộc sống của Việt Nam và của phương Tây phải chăng “khắc độ” khác nhau?

Tửu thần “giáng phúc”. Tranh: báo Nga.

Hạnh phúc “kiểu Việt Nam”?

Với nhiều người Việt có tuổi hạnh phúc có nghĩa là an nhàn, là đã biết được cách thu xếp để có cuôc đời nhàn hạ (tri nhàn tiện nhàn). Theo BBC, với nhiều đại diện U40, U50 của giới trung lưu hôm nay: sáng làm, chiều cà phê, tối nhậu zô zô… khi đống vỏ bia cao là biểu hiện hạnh phúc. Và hạnh phúc là hưởng thụ, là được hưởng lợi (kể cả được ăn theo). Hạnh phúc còn có thể là biết cách chạy cửa, để nhập siêu về danh lợi (?) Các đại diện của nhiều lứa tuổi Việt tuyên bố: “thích nhiều tiền”, gây cảm tưởng Hạnh phúc kiểu Việt nghĩa là sang giàu.

Gần đây có bài về Hạnh phúc được chấm điểm cao, đọc thì có thể hiểu hạnh phúc là thứ may mắn hiếm hoi: nhà nghèo, cha mẹ ốm đau nhưng rồi tai qua nạn khỏi.

Các bạn nước ngoài thích câu “Con hơn cha là nhà có phúc”, nghe có quan điểm tiến hóa, tiến bộ rõ ràng, có xu hướng nhấn mạnh đường học vấn. Nhưng cũng có thể thể hiện sự thiếu vắng thực tiễn Nhà dưỡng lão, là biểu hiện khác của câu “già cậy con”?

Hạnh phúc là cảm nhận “có tiền là có quyền” từ miệng một nữ sinh hôm nay của trường ngày xưa gọi là Hoàn Kiếm. Nhiều bạn nước ngoài khá ấn tượng cách đánh trọng âm câu hỏi “Bao nhiêu tiền” của một số ông bà chủ Việt.

Hạnh phúc kiểu Đức

Đức là nơi có hai quốc gia sau thời “Chiến tranh lạnh” (1945 - 1991 ) đã thống nhất rất thành công. Tuy nhiên, những tương khắc về hệ thống giá trị hình thành trong quá khứ, và những so le trong chuẩn mực cuộc sống vẫn cộm lên đây đó…

Điều tra dư luận về hạnh phúc gần đây ở Đức dựa trên các tiêu chí chủ yếu là: 1. Sức khỏe; 2. Hạnh phúc trong hôn nhân; 3. Được giao du với bạn bè; 4. Thường xuyên có điều kiện rèn luyện thân thể; 5. Sở hữu bất động sản; 6. Có việc làm vừa ý; 7. Có triển vọng về lương - thưởng; 8. Có năng lực, điều kiện thỏa mãn nhiều sở thích riêng (hobby); 9. Sống có văn hóa; 10. Sống có đức tin.

Trong những điều gây bất hạnh, đáng chú ý có thất nghiệp, bị cô lập về văn hóa và xã hội (bị kỳ thị), ly dị, tuổi già, túng thiếu, phải dịch chuyển nhiều khi đi làm…

Theo các tiêu chí như trên, có khoảng 30% người được hỏi ý kiến ở nước Đức thống nhất cho rằng mình có hạnh phúc, toại nguyện với cuộc sống.

Tại phần quốc tế của điều tra xã hội học này của Đức, Việt Nam đứng thứ hai (!), với 60, 4% dân số hài lòng về các chất lượng cuộc sống như tuổi thọ, khả năng tiêu dùng các nguồn vật chất và năng lượng… Đức đứng thứ 46 (47, 2%, cũng là thứ 9 ở châu Âu), Mỹ đứng thứ 105 (37, 3%)… trong bảng xếp hạng phần trăm dân số cảm nhận được mình có “hạnh phúc”, hài lòng với cuộc sống. Costa Rica đứng thứ “nhất quả đất”, ta còn quay lại với nước này ở phần dưới.

Muôn nẻo đường hạnh phúc…

Theo tạp chí Nghiên cứu hạnh phúc Journal of Happiness Studies, tiền là biểu hiện sinh động nhất của hạnh phúc chỉ trong mắt của người nghèo. Còn một khi “anh” đã có thu nhập ổn định, tiền có “về” nhiều hơn thì cũng khó gây “xúc động”.

Có cựu học sinh Đông Âu nhận thấy giới trung lưu người Việt gồm nhiều người “có tiền”, chứ không “có thu nhập” kiểu chính quy. Thị trường Việt vẫn còn hằn hình bóng của cái chợ tiền mặt, nơi thuế khó là công cụ điều chỉnh khoảng cách giàu nghèo, trên thực tế doãng ra không đo đếm được. Trong “nền kinh tế xám”, một số người Việt … cư xử “xông xênh” hơn bạn học Đông Âu có thu nhập sêm sêm với mình còn do khoản thu nhập để “ngoài sổ sách”.

Về thứ “phúc” là đống vỏ chai (rượu bia) chứa mầm họa, các bạn từ Liên Xô cũ dẫn ngụ ngôn: Chai rượu nói, tôi đã kết nối được các bạn, thì chính tôi cũng chia rẽ các bạn (бутылка: я вас свела, я вас и разведу)…

Việc Việt Nam hay xuất hiện ở đầu các bảng xếp hạng hạnh phúc, còn các nước Đông Âu, Liên Xô cũ thì chẳng mấy khi, hẳn là vì ở các nước có nền kinh tế tri thức, cảm nhận về hạnh phúc “nặng” về tinh thần (mental) chứ không phải về hưởng thụ vật chất.

Người giàu mới nỏi thường có vẻ thoả mãn (snob). Các học giả khẳng định rằng tiền, và danh lợi nói chung, mang lại cảm giác hài lòng (satisfaction), chưa phải là hạnh phúc. Nhà bác học được giải thưởng Nobel D. Kahneman cho rằng người có tiền tài, địa vị hơn bạn chỉ thoả mãn với cuộc sống hơn, chứ không hề hạnh phúc hơn bạn.

Hai giáo sư Heyman (Đại học St. Thomas) và Ariely (Đại học Duke) trong một nghiên cứu sâu về xã hội hai giới (giới cầu tài lộc/financial; giới đấu tranh cho tiến bộ xã hội/social, như bảo vệ môi trường) khẳng định rằng đồng tiền làm cho chúng ta kém cỏi hơn về ý thức với cộng đồng (socially minded).

Việc Mỹ và một số nước phương Tây luôn ngự ở phía đáy bảng xếp hạng Hành tinh hạnh phúc được minh họa qua lời người dân một nước phát triển: “…Có thể nhìn nhận một cách tiêu cực khi bạn được sở hữu thêm những tài sản. Bởi vì bạn cảm thấy mình đang vơ vét từ các nguồn tài nguyên của thế giới hơn nhiều so với phần mà bạn xứng đáng được hưởng”.

Vì thế, “địa vị” đứng đầu các bảng xếp hạng, chẳng hạn “Hành tinh hạnh phúc” (HPI), có phải là một ngụ ý, về một cộng đồng hồn nhiên, “vô tư đi” với cách hưởng lợi bằng khai thác hệ sinh thái theo kiểu không biết có ngày mai. Khi ai “chùa” được một mảnh tài nguyên, bất chấp hậu họa, thì “vào cầu”, “có tài lộc”?

Vì theo HPI, Costa Rica là “một nước tác động lên môi trường ở mức trung bình, và một thể trạng sức khoẻ thể chất và tinh thần (well-being)” còn Việt Nam “là một nước có thể trạng sức khoẻ thể chất và tinh thần xoàng xĩnh (mediocre well-being), nhưng tác động (của phát triển kinh tế) lên môi trường còn thấp”.

Câu này chắc nên đọc: Việt Nam “là một nước có thể trạng sức khoẻ thể chất và tinh thần xoàng xĩnh (mediocre well-being), nhưng CẢM NHẬN về PHẢN tác động lên môi trường còn thấp”.

Lê Thành

Phạm Anh Tuấn (sinh năm 1991) từng theo học Đại học Bách khoa Hà Nội, chuyên ngành Toán ứng dụng và Tin học. Với sự thông minh cùng niềm đam mê công nghệ nên từ năm thứ 3 đại học - 2011, Tuấn quyết định tham gia vào thị trường game. Nhưng sâu xa trong câu chuyện khởi nghiệp này bắt nguồn từ việc là một người đam mê với game, Tuấn luôn trăn trở: “Liệu người Việt Nam mình có thể tự tạo ra những sản phẩm game không? Tại sao chúng ta vẫn phải chơi những game nhập từ nước ngoài về mà không phải là xuất khẩu chất xám của chính mình ra quốc tế?”.

Bởi vậy, ngay từ những bước chân đầu tiên, Tuấn và cộng sự đã xác định mục tiêu “cắm cờ game Việt”, nghĩa là sẽ định vị ngành công nghiệp này với sản phẩm đạt chất lượng, uy tín; không chỉ đưa game của người Việt ra thế giới mà còn đưa trí tuệ Việt vươn tầm. Đến năm 2013, Bravestars được thành lập - một trong những nhà phát triển game hàng đầu tại Việt Nam, tiền thân của Công ty BraveZone hiện nay.

Anh Tuấn kể lại, “Thời điểm ấy, chúng tôi đã nhận ra xu hướng Mobile game và “đánh” vào thị trường quốc tế. Từ đó, chúng tôi trở thành đơn vị tiên phong đưa sản phẩm game Việt ra nước ngoài và bước đầu đạt một số thành tựu nhất định. Năm đầu tiên, Bravestars đã có những sản phẩm đạt hơn 1 triệu lượt download trên toàn thế giới, đồng thời được sự đón nhận tích cực từ các khách hàng tại Mỹ, châu Âu và Hàn Quốc. Bravestars cũng lọt Top 10 nhà phát hành hàng đầu Thế giới trên Facebook; một sản phẩm đạt danh hiệu Google Editor Choice do Google bình chọn...

Tuy nhiên, chặng đường nào cũng có gian nan. Thời gian đầu, có khi chỉ nhận mức lương 1,5 triệu/tháng, vừa đủ tiền nhà và “gặm” mì tôm cả tháng. Đáng nhớ nhất là giai đoạn 2014-2015, do thiếu kinh nghiệm về thị trường, một phần do chính sách tại các quốc gia, Bravestars có thời điểm mất trắng toàn bộ doanh thu chỉ trong một đêm. Ngay sau đó, công ty đã đánh giá lại hướng đi và khôi phục chỉ sau 2 tháng”.

“Từ thất bại thời điểm đó khiến chúng tôi nhận ra rằng, công ty đã đi sai đường, định vị sản phẩm sai. Chúng tôi quá tập trung vào sản phẩm mà quên đi phương thức kinh doanh phù hợp. Đồng thời, khi nguồn lực hạn hẹp thì sản phẩm cũng sẽ không có sự bứt phá, một công ty muốn phát triển bền vững, thành công cần đầy đủ các vị trí như kinh doanh, marketing... Tôi nghĩ sai lầm trong quá khứ của Bravestars cũng rất dễ xảy ra với các startup, tuy nhiên, khi đã vượt qua được sai lầm đó, tôi tin chắc các startup sẽ trưởng thành hơn rất nhiều”, Anh Tuấn chia sẻ.

Hành trình khai phá 

Sau đó, Phạm Anh Tuấn cùng những “chiến hữu” quyết định thành lập Công ty BraveZone (Bravezone Company Limited). Dù mới thành lập chưa lâu, tuy nhiên Anh Tuấn luôn tự tin vì BraveZone được sự hậu thuẫn từ Bravestars và Launchzone - 2 công ty tiên phong trong 2 lĩnh vực Mobile game và Blockchain.

Về Bravestars, như đã nói, với kinh nghiệm sản xuất game gần 10 năm, Bravestars đã nhận được sự ủng hộ của hơn 300 triệu người chơi game trên toàn thế giới và đang từng bước mở rộng thị trường. Tuy nhiên, Tuấn cho biết, người xưa đã có câu: “Muốn  đi nhanh thì đi một mình, muốn đi xa thì đi cùng nhau”, BraveZone rất lạc quan khi bên cạnh sự hậu thuẫn của Bravestars còn có sự đồng hành của Launchzone - một trong những công ty hàng đầu tại Việt Nam trong lĩnh vực công nghệ blockchain.

“Thị trường Game Blockchain đang bùng nổ. Cá nhân tôi cùng đội ngũ Bravestars & Launchzone đều đồng ý rằng, đây là xu hướng hoàn toàn mới trên thế giới và đó không phải xu hướng ngắn hạn. Cũng giống như thời kì bùng nổ Mobile game giai đoạn 2011 - 2012, khi chúng ta đã có công nghệ mới trong tay, thị hiếu người dùng sẽ thay đổi, từ đó một thể loại game hoàn toàn mới sẽ ra đời. Chúng tôi tự tin rằng, NFT Game sẽ phát triển lâu dài, có thể tồn tại trong 10 đến 20 năm tới. NFT Game không những là trend, mà còn là hướng đi tất yếu trong thị trường game”.

Theo chia sẻ của Tuấn, những sản phẩm do BraveZone sáng tạo sẽ được lồng ghép câu chuyện về văn hóa của các quốc gia trong đó có Việt Nam, mang tính giáo dục đối với người chơi. Hay nói cách khác, đây là một công cụ hữu ích để từng bước BraveZone quảng bá thương hiệu và văn hóa Việt Nam ra toàn thế giới.

“Chúng tôi luôn hướng đến mục tiêu những sản phẩm game không chỉ đơn thuần mang tính giải trí mà còn có giá trị cả về mặt văn hóa và phát triển con người”, Founder BraveZone nói.

Quốc Tuấn

Tại buổi làm việc, Phó Giám đốc Sở GD-ĐT TP.HCM Nguyễn Hoài Chương cho biết,nhiệm vụ trọng tâm đến năm 2020 là xây dựng TP.HCM thành một trung tâm lớn vềgiáo dục – đào tạo chất lượng cao của cả nước và khu vực Đông Nam Á.

Cụ thể, TP sẽ nâng cao chất lượng đào tạo, quan tâm phát triển nhanh và bềnvững ở tất cả các cấp học, sớm khắc phục những hạn chế, yếu kém và bất cập nhưhiện nay. Theo ông Chương, TP sẽ đề cao đạo đức và trách nhiệm đội ngũ giáo viênvà cán bộ quản lý giáo dục, đổi mới toàn diện nội dung và phương thức giáo dục.

Để trở thành trung tâm giáo dục lớn ở Đông Nam Á, TP sẽ tăng cường liên kếtquốc tế, trao đổi và học tập kinh nghiệm để nâng cao hệ thống giáo dục và đàotạo. Trong đó, đáng chú ý là tổ chức bồi dưỡng đội ngũ giáo viên giảng dạy tiếngAnh để đạt chuẩn theo khung tham chiếu châu Âu; đào tạo giáo viên dạy Toán vàcác môn Khoa học tự nhiên bằng tiếng Anh, tiếp tục thí điểm tuyển dụng giáo viênbản ngữ đến dạy tại các trường phổ thông…

Hiện TP đang hoàn thiện việc qui hoạch mạng lưới trường lớp đảm bảo diện tíchđất bình quân bậc tiểu học đạt 49.127 m2 trên một trường học và quân bình 4,57m2 trên một học sinh.

Mỗi năm TP bố trí ngân sách chi thường xuyên cho giáo dục bình quân gần 1.000tỷ đồng. Tại thời điểm này, các trường trung học đều có phòng thực hành thínghiệm, phòng máy tính nối mạng, phòng thiết bị nghe nhìn với trang thiết bịhiện đại…

Tuy nhiên, ông Chương cũng khẳng định trước các đại biểu, TP.HCM cũng khôngnằm ngoài quy luật ở đâu có trường chất lượng cao thì tâm lý người dân đổ xô chocon em theo học nên vẫn tồn tại việc chạy vào trường chất lượng cao....Mặc dù,TP đã có qui định trong tuyển sinh là học sinh ở địa bàn nào thì thi tuyển ở địabàn đó nhưng lại dẫn đến tình trạng người dân đối phó như chuyển hộ khẩu đến cácquận có trường chất lượng cao.

“Đây là vấn đề có thực. Cần phải nâng chất lượng giáo dục của các trường lênmới mong chấm dứt được tình trạng này” - ông Chương nói.

Ông Đào Trọng Thi – Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếuniên và Nhi đồng của Quốc hội cho rằng, song song với việc đổi mới chương trình,sách giáo khoa giáo dục phổ thông TP.HCM cần có chính sách, chế độ mới cho giáoviên mạnh mẽ hơn nữa để tạo sự hấp dẫn của nghề giáo viên và những hoạt độngliên quan đến giáo dục.

“Cần phải có một hệ thống thang bảng lương riêng cho giáo viên. Nếu chúng tacó một hệ thống thang bảng lương riêng thì rất có thể là khi quyết định cácchính sách thì nó không bị vướng vào việc so sánh lương ở các ngành khác”, ôngnói.

• Tá Lâm