Tháng 8/2023, các công tố viên liên bang đã buộc tội ông Trump phạm phải 4 trọng tội liên quan đến nỗ lực lật ngược kết quả bầu cử tổng thống năm 2020. Bản cáo trạng cáo buộc cựu tổng thống đã tìm cách lan truyền những điều sai sự thật về việc xảy ra gian lận tràn lan trong quá trình bỏ phiếu và khi những nỗ lực sử dụng hệ thống pháp luật để lật ngược kết quả bầu cử không thành công, ông đã cố gắng cản trở việc chứng nhận kết quả đó vào ngày 6/1/2021.

Ngay từ đầu, ông Trump đã cố gắng khắc họa việc truy tố là không công bằng và mang động cơ chính trị. Ông cũng nỗ lực trì hoãn phiên tòa cho đến sau cuộc bầu cử tổng thống vào tháng 11 năm nay. 

Ngoài ra, ông Trump còn tìm mọi cách chống lại các cơ sở của việc truy tố, lập luận rằng các tổng thống được miễn trách nhiệm hình sự đối với các hành động công vụ trong lúc đương chức. Sau khi 2 tòa án cấp dưới bác bỏ quan điểm trên, chính khách Cộng hòa này đã kháng cáo lên Tòa án Tối cao.

Hôm 1/7 vừa qua, với tỉ lệ 6 phiếu thuận và 3 phiếu chống, các thẩm phán của Tòa án Tối cao Mỹ đã ra kết luận rằng, ông Trump được hưởng quyền miễn trừ truy tố với các hành động công vụ trong nhiệm kỳ tổng thống, nhưng không được hưởng đặc quyền này với các hành động mang tư cách cá nhân.

Phạm vị ảnh hưởng của phán quyết 

Trong văn bản nêu quan điểm ​​dài 43 trang, do Chánh án Tòa án Tối cao John Roberts soạn thảo, tòa phán quyết rằng các tổng thống được hưởng “quyền miễn trừ truy tố tuyệt đối” với các hành động nằm trong phạm vi “quyền lực được Hiến pháp quy định” lúc đương chức. Phán quyết đã trích dẫn một số ví dụ truy tố cấp liên bang thuộc danh mục đó.

Theo báo Guardian, phán quyết trên đồng nghĩa các cáo buộc liên quan đến những tương tác giữa ông Trump với các quan chức trong Bộ Tư pháp Mỹ nhằm theo đuổi các cuộc điều tra về cuộc bầu cử tổng thống năm 2020 sẽ không bị đưa ra xét xử nữa. Tương tự, việc ông Trump đe dọa sa thải quyền Bộ trưởng Tư pháp Jeffrey Rosen nếu quan chức này không tuân thủ kế hoạch sau bầu cử của tổng thống sắp mãn nhiệm lúc đó sẽ không được tòa chấp nhận là bằng chứng cho hành vi sai trái.

Phán quyết nêu rõ, động thái của ông Trump phản ánh các quyền “mang tính quyết định và loại trừ” của tổng thống và ông "hoàn toàn được miễn truy tố vì hành vi bị cáo buộc liên quan đến các cuộc thảo luận giữa ông với các quan chức Bộ Tư pháp".

Các giới hạn với quyền miễn tố tổng thống 

Phán quyết mới của Tòa án Tối cao Mỹ nhấn mạnh, mặc dù tổng thống được “miễn trừ truy tố tuyệt đối” khi thực thi “các quyền cốt lõi theo hiến pháp”, nhưng đặc quyền này chỉ được áp dụng với các hành động công vụ trong thời gian nắm quyền và không áp dụng với những việc làm với tư cách cá nhân.

Về cơ bản, các công tố viên thậm chí không thể nộp các tài liệu liên quan đến những hành động thuộc phạm vi “các quyền cốt lõi của tổng thống theo quy định của hiến pháp” để làm bằng chứng trước tòa. Vậy, những hành vi nào nằm ngoài “các quyền cốt lõi của tổng thống theo quy định của hiến pháp”? Câu trả lời hiện vẫn chưa rõ ràng.

Chánh án Roberts đã viết trong phán quyết rằng, một số dạng hành vi nhất định, như tương tác giữa tổng thống với các quan chức thuộc Bộ Tư pháp, nằm trong phạm vi “các quyền cốt lõi” của lãnh đạo Nhà Trắng. Tuy nhiên, Tòa án Tối cao đã từ chối xác định liệu các hành động khác, như nỗ lực của ông Trump nhằm thuyết phục các quan chức tiểu bang đảo ngược kết quả bầu cử hay việc ông dính líu đến âm mưu đệ trình danh sách đại cử tri giả từ các bang chiến địa, có bị truy tố hay không.

Thẩm phán theo đường lối bảo thủ Amy Coney Barrett đã hé lộ cách bà sẽ giải thích câu hỏi đó, với lập luận rằng tổng thống “không có thẩm quyền đối với các cơ quan lập pháp cấp tiểu bang hoặc các lãnh đạo của những cơ quan này”. 

Phán quyết mới cũng để ngỏ câu hỏi liệu ông Trump có thể bị truy tố vì nỗ lực gây sức ép buộc cựu Phó Tổng thống Mike Pence ngừng chứng thực kết quả bầu cử năm 2020 hay không. Về vấn đề này, Tòa án Tối cao đã kêu gọi tòa án quận ở Washington xem xét câu hỏi “với ý kiến ​​đóng góp phù hợp từ các bên”.

Thẩm phán Tanya Chutkan, người giám sát vụ án, sẽ có quyền diễn giải các bằng chứng và ông Trump có thể kháng cáo lên Tòa án Tối cao. Trong một cuộc phỏng vấn với CNN, luật sư Will Scharf đại diện cho ông Trump quả quyết, vai trò của cựu tổng thống trong việc tập hợp các nhóm cử tri sẽ được coi là “hành động công vụ”, hướng tập trung biện hộ trong tương lai cho ông.

Tác động đối với các vụ án hình sự chống ông Trump

Giới quan sát nhận định, với phán quyết ngày 1/7, Tòa án Tối cao đã mang tới cho ông Trump tấm khiên chắn mạnh mẽ về trách nhiệm giải trình cũng như đảm bảo cho ông sự bảo vệ pháp lý rộng rãi với cương vị lãnh đạo Nhà Trắng nếu ông chiến thắng trong cuộc tổng tuyển cử vào tháng 11 tới đây.

Trước mắt, phán quyết cũng khiến các tòa án cấp dưới phải trì hoãn phiên tòa xét xử các cáo buộc chống ông Trump để xem xét lại căn cứ truy tố. Đây chính là một trong mục tiêu lâu nay của cựu tổng thống.

Thẩm phán Juan Merchan ở New York hôm 2/7 đã quyết định hoãn việc tuyên án ông Trump sau khi bồi thẩm đoàn tại bang này kết tội cựu tổng thống làm giả hồ sơ kinh doanh để chi tiền che giấu mối quan hệ với ngôi sao phim người lớn Stormy Daniels trước thềm bầu cử năm 2016. Theo kế hoạch ban đầu, tòa sẽ tuyên án vào ngày 11/7, nhưng thẩm phán Merchan đã quyết định dời thời điểm tuyên án đến ngày 18/9 sau khi nhóm pháp lý của ông Trump yêu cầu hoãn phiên tòa do phán quyết mới của Tòa án Tối cao. 

Trong khi đó, vụ án cấp liên bang ở Washington liên quan các cáo buộc âm mưu lật ngược kết quả tổng tuyển cử 2020 cũng bị hoãn xét xử cho đến khi thẩm phán Chutkan đánh giá lại các bằng chứng và xác định khía cạnh nào của việc truy tố ông Trump thuộc phạm vi công vụ hay việc làm cá nhân. Điều này có thể sẽ trì hoãn mọi phán quyết cho đến sau ngày tổng tuyển cử 5/11.

Tòa án New York hoãn tuyên án ông Trump sau phán quyết miễn tố

Tuy nhiên, Kiev dường như đã có kế hoạch rõ ràng cho hành động. Báo Guardian dẫn lời Mykhailo Podolyak, cố vấn cấp cao cho Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky ngày 8/8 cho biết, nguyên nhân gốc rễ của bất kỳ sự leo thang nào, bao gồm cả vụ đột kích vào Kursk là chứng minh cho Nga thấy “xung đột có các quy tắc riêng, bên châm ngòi nổ chắc chắn sẽ chịu những hậu quả tương ứng".

Trong bài phát biểu trên truyền hình vào tối 8/8, Tổng thống Zelensky cũng nhấn mạnh: "Nga đã mang xung đột đến đất nước chúng tôi và cần trải nghiệm những gì họ đã làm với Ukraine".

Các kênh quân sự của Nga đã nhanh chóng đưa tin về cuộc tấn công xuyên biên giới của Ukraine, tiến sâu tới 10km vào lãnh thổ nước này. Kiev được cho là đã huy động hàng trăm binh sĩ cùng hàng chục xe tăng và xe bọc thép tham gia vụ đột kích, đồng thời sử dụng tên lửa và máy bay không người lái (UAV) yểm trợ.

Các quan chức địa phương Nga đã thông báo về số trường hợp dân thường thương vong và ra lệnh sơ tán. Tình trạng khẩn cấp cũng được ban bố ở vùng Kursk. Bộ Quốc phòng Nga thậm chí thừa nhận quân đội đang được tái triển khai theo hướng Sudzha, một thị trấn thuộc vùng biên giới.

Theo Kiev, Nga đã bị bất ngờ vì họ “đang không kiểm soát biên giới”. Quân đội Ukraine cũng cho biết đã bắt giữ khoảng 40 lính Nga ở Kursk.

Một số nhà quan sát nhận định, ngoài việc muốn “người Nga nếm trải những gì người Ukraine đang phải hứng chịu” và cho thấy quân Ukraine “cũng biết cách tạo ra điều bất ngờ”, Kiev có thể muốn gieo rắc "nỗi sợ hãi" cho người dân ở nước láng giềng nhằm làm giảm sự ủng hộ của họ đối với Điện Kremlin, đồng thời nâng cao tinh thần của người dân nước mình và giành được vị thế đàm phán tốt hơn.

Chuyên gia Taras Zahorodniy ở Kiev tin, chính quyền Zelensky cũng có thể muốn làm mất ổn định cơ sở hạ tầng năng lượng quan trọng của Nga ở khu vực biên giới theo cách Moscow đã phá hệ thống năng lượng và lưới điện của Ukraine. Sự mất ổn định của hệ thống năng lượng có thể tác động tiêu cực đến sự ổn định của nền kinh tế Nga.

Thực tế, thị trấn Sudzha thuộc vùng Kursk hiện là nơi đặt trạm bơm khí đốt tự nhiên duy nhất từ Nga đến châu Âu qua Ukraine. Bất chấp xung đột, Ukraine vẫn cho tập đoàn khí đốt quốc gia Nga Gazprom thuê đường ống dẫn nhiên liệu tới châu Âu với giá 2 tỷ USD/năm. Thỏa thuận trung chuyển khí đốt sẽ hết hạn vào tháng 1 năm sau nếu không xảy ra bất kỳ sự cố nào. Vụ đột kích của Kiev có thể làm gián đoạn điều đó.

Ngoài ra, nhà máy điện hạt nhân Kursk, một trong những cơ sở sản xuất điện hạt nhân lâu đời nhất thế giới, tọa lạc ở thị trấn Kurchatov, cách Sudzha khoảng 70km về phía đông. Nhiều nhân chứng kể đã nhìn thấy UAV của Ukraine ở Kurchatov.

Theo nhà phân tích quân sự Mykhaylo Zhyrokhov, một mục tiêu nữa của Kiev khi thực hiện các vụ đột kích trong vài ngày qua có thể là phân tán lực lượng Nga đang gây áp lực và dồn dập tiến công ở tiền tuyến miền đông đất nước. Đài BBC dẫn lời ông Zhyrokhov lưu ý, Moscow dường như đã phải tái triển khai một phần binh sĩ từ tiền tuyến miền đông Ukraine trở về bảo vệ vùng biên giới Nga.

"Nếu xem các báo cáo chính thức, các bạn sẽ thấy số bom lượn do Nga thả xuống khu vực Donetsk đã ít hơn đáng kể. Điều đó có nghĩa máy bay chuyên chở chúng đang ở nơi khác tại Nga", ông Zhyrokhov giải thích.

Tuy nhiên, những người chỉ trích ở Ukraine cho rằng, các cuộc tấn công như vậy không phục vụ mục đích quân sự lâu dài. Họ nêu ví dụ các nhóm chống Điện Kremlin từng phát động một số vụ tập kích từ Ukraine vào các khu vực biên giới Belgorod và Kursk của Nga hồi tháng 3, nhưng đều bị đẩy lùi mà không đạt được lợi ích chiến lược nào.

Trong thông cáo ngày 9/8, Bộ Quốc phòng Nga khẳng định quân đội nước này đã chặn được đà tiến của đối phương, đồng thời vẫn đang đẩy lùi các đơn vị Ukraine ở Kursk bằng các cuộc không kích và sức mạnh pháo binh. Nhà chức trách Nga ước tính đã khiến Kiev mất tới 945 lính và 102 xe bọc thép, gồm cả 12 xe tăng và 17 xe thiết giáp chở quân.

Dẫu vậy, đối với giới chức Ukraine, nếu các lực lượng Kiev trì hoãn hoặc thậm chí ngăn chặn quân Nga tiến công nhanh hơn ở miền đông và thực hiện một cuộc tấn công lớn ở phía bắc, chiến dịch đột kích xuyên biên giới này là xứng đáng. “Càng gây nhiều áp lực lên đối thủ châm ngòi xung đột với Ukraine, hòa bình sẽ càng gần hơn. Hòa bình công bằng thông qua vũ lực công bằng”, Tổng thống Zelensky nhấn mạnh. 

Tuy nhiên, các tính toán của Kiev có thực sự hiệu quả hay không vẫn cần thời gian để kiểm chứng.

Hình ảnh xe bọc thép Canada bị UAV phá hủy khi xâm nhập tỉnh Kursk của Nga