“Vì sao chúng ta viết” là câu hỏi được đặt ra trong Hội nghịNhững người viết văn trẻ toàn quốc lần thứ 10 năm 2021, đó cũng là trăn trở đối với những người cầm bút từ xưa tới nay. Có một thực tế như nhà văn Nguyễn Bình Phương chia sẻ: “Phần lớn các nhà văn cũng như những nghệ sĩ khác, khi bước vào nghề cũng khá là vô định. Người ta chỉ nghĩ đến sứ mệnh sau khi đã đi một chặng và thấy tiếng nói của mình có trọng lượng”. Thực tế ấy khiến những người trẻ phải dừng lại, lắng nghe, nhìn nhận lại bản thân cùng với tác phẩm của mình.

Có người coi viết là một thói quen, để giải trí. Có người lại coi viết là một trạng thái không thể đè nén của cảm xúc, đòi hỏi phải được giãi bày, nhất định phải giãi bày. Viết là một cách để sẻ chia, để giải thoát bản thân khỏi nguồn cơn đau khổ nào đó. Nhưng, có người thì cho rằng viết là cách để truyền tải thông điệp, những quan điểm về đời sống xã hội, những suy nghĩ về lịch sử, văn hóa, con người; những triết lý nhân sinh... dưới góc nhìn của người cầm bút. Dù quan niệm thế nào thì khi tác phẩm hoàn thành, tư tưởng, tình cảm, kiến thức, vốn sống của anh đều lộ thiên. 

Vẫn biết những lời tâng bốc cùng với sự đánh bóng một cách có hệ thống của truyền thông có thể đưa tên tuổi của một người cùng với những tác phẩm hạng xoàng lên vị trí cao xa hơn những gì anh ta xứng đáng nhận được sẽ khiến nhiều người hoài nghi và mất niềm tin vào sáng tác. Nhưng, chúng ta cũng tin tưởng vào sự sàng lọc của thời gian và lời nhắn nhủ của nhà thơ Nguyễn Quang Thiều đối với những người cầm bút: “Nhân loại hình như chưa bỏ sót một vĩ nhân nào của mình dù sớm hay muộn cho dù vĩ nhân đó sống trong một ngôi nhà 5 m2 và bị chính quyền không cho họ xuất bản một tác phẩm nào của họ trong hệ thống xuất bản của chính quyền. Sự lo lắng duy nhất của nhà văn là họ có viết được những tác phẩm thực sự lớn hay không. Ngoài ra mọi sự lo lắng khác không phải là lo lắng đúng nghĩa”.

Nhưng nhà văn, nhà thơ thế nào được coi là lớn? Tác phẩm như thế nào được gọi là lớn? Theo PGS.TS Bùi Mạnh Nhị: “Ở đâu cũng vậy, thời nào cũng vậy, thường một nhà thơ chỉ được coi là lớn khi có tư tưởng, dù rằng tư tưởng ấy có khi là bi kịch. Không phải ai cũng ý thức đầy đủ và sâu sắc điều này. Nhiều nhà thơ đâu ít tài nhưng họ mới chỉ có tác phẩm hay chứ chưa có tác phẩm lớn. Thơ họ mới chỉ dừng lại ở những cảm xúc, hay triết lý vặt, chưa bay tới, chưa chạm tới được tầng cao, tầng sâu của hệ thống tư tưởng; hoặc tư tưởng của họ chưa đủ lớn để thấm đẫm hay lặng khuất như có như không, mờ ảo, chênh vênh mà cũng đầy bản lĩnh sau các hình ảnh thơ, ngôn ngữ thơ. Nhưng là nhà thơ – tư tưởng không đơn giản! Đâu chỉ có năng khiếu, có tài – cái năng khiếu, cái tài dành riêng cho nghệ thuật. Đó còn là kết quả của những cảm xúc lớn, tri thức khổng lồ, của những dằn vặt, suy ngẫm “hành xác” tinh thần, kết quả của một trí tuệ luôn hướng tới những khái quát, suy tư triết học, từ mọi vật, mọi điều cụ thể trong cuộc sống”.

Nhìn nhận như thế để thấy rằng hành trình để trở thành một nhà văn, nhà thơ lớn đầy chông gai, có khi không bao giờ tới đích. Nhưng, những người cầm bút vẫn có thể hi vọng, bởi “những thành công lớn nhất, bây giờ và ngay cả về sau, đều xuất phát từ những giấc mơ”. Vấn đề là làm thế nào để biến giấc mơ thành hiện thực? Có người cho rằng mỗi tác giả cần phải có trong hành trang của mình kiến thức tổng hợp vững chắc, am tường lịch sử mĩ học; có tư tưởng lớn, tâm hồn lớn, có tài năng nghệ thuật lớn và có đóng góp đáng kể cho tiến trình thơ ca,... Có người thì cho rằng “trí tưởng tượng quan trọng hơn kiến thức”, “thành công không đến từ năng lực xử lý của trí óc mà đến từ trí tưởng tượng và tính sáng tạo”. Theo đó, đề cao vai trò của cái Tôi cá tính, cái Tôi sáng tạo trong việc sáng tác, tạo nên những tác phẩm vĩ đại, coi “nuôi dưỡng tính cá nhân rất quan trọng vì chỉ có cá nhân mới có thể đưa ra những ý tưởng mới mẻ”... Đó là về mặt lý thuyết, còn việc có thể trở thành một cái gì đó cao siêu hay không thì phụ thuộc vào khả năng của mỗi người. 

Con đường văn chương nghiệt ngã. Mỗi người cầm bút phải tự thắp cho mình một ngọn lửa, tìm cho mình một lối đi trên con đường hun hút, tránh dẫm lên dấu chân người khổng lồ để rồi bị lọt thỏm, mờ nhòa và biến mất. Chúng ta biết rằng trong tiến trình văn học của thế giới và Việt Nam, nền văn học đã tồn tại và vận động không ngừng. Mỗi thời đại, mỗi thế kỷ đều có những cá nhân nổi bật, góp tiếng nói hình thành nên diện mạo nền văn học của nhân loại và của mỗi dân tộc. “Thời thế tạo ra anh hùng hay anh hùng tạo ra thời thế” trước nay vẫn luôn là câu nói gây nhiều tranh luận. Chúng ta là ai trong cuộc đời này hãy cứ để sự khắc nghiệt của thời gian trả lời trong tương lai. Còn hiện giờ, trong hành trình khẳng định mình, tạo dựng và đóng góp cho văn học, những người trẻ với ý thức trách nhiệm, ngọn lửa từ tim và niềm đam mê không ngừng cho sáng tác đang nỗ lực hàng ngày, hàng giờ để viết nên những tác phẩm văn học.

Trong bối cảnh hội nhập với tác động của cuộc cách mạng thông tin và nền kinh tế thị trường như hiện nay, những người cầm bút trẻ được định hướng rõ ràng, xác định tâm thế “hòa nhập chứ không hòa tan”, tiếp thu có chọn lọc tinh hoa văn hóa của nhân loại, nhưng cũng phải kế thừa, giữ gìn, phát huy truyền thống dân tộc. Vẫn biết giá trị cốt lõi của văn chương làm nên sự khác biệt giữa nhà văn này với nhà văn khác chính là sự sáng tạo. Nhưng, dù cho tư duy nghệ thuật có đổi mới đến đâu thì các tác phẩm văn học cũng phải bám sát những vấn đề lớn lao của đất nước, của dân tộc; những vận hội, những biến cố có thể xảy đến của thời cuộc; những ngóc ngách của đời sống xã hội, của thân phận con người. Văn chương phải là tiếng nói đấu tranh với cái xấu, cái ác; chỉ ra cái đúng, cái sai; phải bênh vực lẽ phải, bênh vực kẻ yếu; khơi gợi được lòng trắc ẩn, tình thương yêu, xóa bỏ thù hận giữa con người với con người. Đích hướng tới của văn chương không chỉ dừng ở việc phản ánh hiện thực mà qua phản ánh hiện thực, nhà văn gửi những thông điệp về tư tưởng, những chuẩn mực về tình cảm, hướng con người và xã hội tới những giá trị chân, thiện, mỹ. 

Con đường văn chương dằng dặc, chúng ta – những người viết văn trẻ mới chỉ đi được vài bước chân. Tiếng nói của chúng ta nhiều lắm cũng chỉ như gió thu lướt trên mặt hồ… có khi cũng chỉ gợn lên một vài cơn sóng nhỏ. Nhưng, dù thế, những người viết văn sẽ không dừng bút. Người ta chẳng từng nói: “Trên con đường thành công không có dấu chân của kẻ lười biếng”. Giải Nobel văn chương danh giá là giải thưởng dành cho cả quá trình dài sáng tác, nỗ lực và bền bỉ của tác giả để cống hiến cho nhân loại những giá trị nhân bản… chứ không phải dành cho những người bỏ cuộc giữa chừng.

Nếu coi “chữ viết là bản tiến hóa của ngôn ngữ” thì chúng ta cũng phải nhìn nhận văn chương chính là tinh hoa của chữ viết. Vì thế, văn chương không chấp nhận sự cẩu thả, dễ dãi, hời hợt,… như nhà thơ Nga, Maiacốpxki đã viết: “Phải phí tốn nghìn cân quặng chữ/ Mới thu về một chữ mà thôi/ Nhưng chữ ấy làm cho rung động/ Triệu trái tim trong hàng triệu năm dài”. Đó là cách để những người trẻ viết nên tác phẩm của mình!

Nguyễn Hải Yến

Standen bịa chuyện bị ung thư để lừa tiền quyên góp cho đám cưới của mình.

Để giúp đỡ Standen, người đang thất nghiệp, bạn bè của cô đã lập một tài khoản quyên góp trên GoFundMe, để quyên góp tiền.

Bạn bè cùng dân mạng đã quyên góp được hơn 11.000 USD để tài trợ cho kế hoạch đám cưới của cô nàng, bao gồm cả chi phí cho tuần trăng mật ở Thổ Nhĩ Kỳ.

Tuy nhiên, sau đó mọi người bắt đầu đặt câu hỏi về tính xác thực chẩn đoán của Standen khi cô đi du lịch châu Âu cùng chồng và sau đó tuyên bố rằng mình đã nhiễm Covid-19. Cuối cùng, cô thừa nhận đã bịa đặt về bệnh tật.

"Chúng tôi gọi điện cho cô ấy để trò chuyện và ghi âm lại. Chúng tôi hỏi thẳng: 'Bạn thực sự bị ung thư à? Cô ấy bắt đầu khóc và thừa nhận tất cả chỉ là dối trá. Chúng tôi đã kết thúc cuộc gọi và báo ngay cho cảnh sát", một người bạn của Standen nói với Mirror.

"Cô đã bịa ra một căn bệnh để có được sự thông cảm của bạn bè và họ quyên góp tiền để hỗ trợ cô", Nicholas Sanders - thẩm phán quận nói với Standen tại Tòa sơ thẩm Chester.

Quốc gia chỉ có một con muỗi

Với khí hậu đặc biệt nên quốc gia này không có muỗi, mà chỉ có duy nhất một con đang được trưng bày trong viện bảo tàng.

Bây giờ, một số bạn bè, người thân - biết tôi chuyên nghiên cứu chính sách ngoại giao và sự vụ Đông Nam Á - thỉnh thoảng vẫn nhờ tôi hướng dẫn thủ tục xin visa (phải nói rõ là tôi chỉ nghiên cứu chính sách, chứ không phải là chuyên viên về thủ tục di trú). Có người hỏi quan hệ Việt - Australia ngày càng phát triển, tại sao Australia vẫn chưa miễn visa cho Việt Nam. Qua các cuộc trao đổi, tôi nhận thấy chuyện xin visa, chuyện "sức mạnh" của hộ chiếu Việt Nam, là vấn đề gây thắc mắc, thậm chí gây bức xúc cho nhiều người.

Trong các bảng xếp hạng phổ biến về "sức mạnh" của hộ chiếu, chẳng hạn Henley Passport Index hoặc Arton Passport Index, hộ chiếu Việt Nam thường không được xếp hạng cao. "Sức mạnh" của hộ chiếu thường được hiểu là khả năng người mang hộ chiếu được tự do đi lại mà không phải xin visa hoặc chỉ cần thủ tục đơn giản. Người mang hộ chiếu Việt Nam, theo xếp hạng mới nhất của Henley, có thể đi được 55 nước mà không cần visa (Henley tính cả visa điện tử và visa ngay khi nhập cảnh).

Không ít người, trong đó có cả các chuyên gia, thường cho rằng lý do chính là người Việt hành xử kém văn minh, vi phạm pháp luật sở tại khi ra nước ngoài. Điều này có phần đúng, nhưng vấn đề phức tạp hơn nhiều. Yêu cầu về visa, bao gồm việc miễn hoặc giảm thủ tục, là kết quả trực tiếp của những thỏa thuận song phương và đa phương liên quan đến visa. Những thỏa thuận này có được lại phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố tương quan dưới đây. Từ góc nhìn của mình, tôi có thể khẳng định Việt Nam có đủ cơ sở để thương lượng những thỏa thuận visa có lợi hơn cho công dân.

Quan hệ ngoại giao là một trong những yếu tố quan trọng hàng đầu. Các quốc gia có mối quan hệ ngoại giao mạnh hoặc lịch sử ngoại giao lâu dài thường cho phép công dân của họ đi lại mà không cần visa. Ví dụ các quốc gia trong Liên minh châu Âu, khối Thịnh Vượng Chung và ASEAN có thỏa thuận cho phép công dân tự do di chuyển giữa các quốc gia thành viên trong một thời gian nhất định. Vị thế ngoại giao của Việt Nam ngày càng cao. Các quan hệ song phương và đa phương như quan hệ Việt - Australia đang phát triển mạnh. Đây là tiền đề quan trọng, có lợi cho Việt Nam khi thỏa thuận thủ tục visa.

Yếu tố thứ hai là vấn đề an ninh và an toàn. Trong bối cảnh quốc tế hiện tại, đây là vấn đề có vai trò cốt lõi đối với các thỏa thuận visa. Các quốc gia có thể áp dụng hoặc thay đổi chính sách visa dựa trên những lo ngại về tội phạm, khủng bố hoặc nhập cư bất hợp pháp. Việc một số công dân Việt Nam nhập cư bất hợp pháp vào Anh, Australia hay Hàn Quốc mấy năm vừa qua là vấn đề lớn. Việt Nam có thể cải thiện vấn đề này bằng cách áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế về thông tin và kỹ thuật dành cho hộ chiếu. Việc Việt Nam gắn chip sinh trắc vào mẫu hộ chiếu mới là một bước đi đúng và hợp với tiêu chuẩn quốc tế, nhưng sự cố thiếu thông tin nơi sinh lại gây trở ngại không cần thiết với một số nước. Việc dễ dàng tiếp cận và trao đổi thông tin về người mang hộ chiếu sẽ giúp ích cho thủ tục hải quan, cũng như giúp phòng chống tội phạm và nhập cư bất hợp pháp.

Minh bạch thủ tục visa cũng là một điểm cộng. Việt Nam có thể xây dựng một cổng thông tin chính thức về thủ tục visa để tạo điều kiện cho công dân nước ngoài khi cần xin visa Việt Nam. Việc cung cấp thông tin một cách minh bạch, có tổ chức cũng giúp tăng uy tín của Việt Nam trong mắt các quốc gia khác.

Các yếu tố kinh tế có tác động đáng kể đến thỏa thuận visa. Các quốc gia phát triển, giàu có thường đạt được nhiều thỏa thuận miễn visa hơn vì công dân những nước này thường không bị xem là tìm cách nhập cư bất hợp pháp. Hơn nữa, công dân của các quốc gia giàu có thường được coi là khách du lịch mong muốn, có thể đóng góp cho nền kinh tế của quốc gia điểm đến. Vì vậy, hộ chiếu của những nước như Nhật Bản, Singapore, Hàn Quốc, Anh và Đức luôn được xếp hạng cao, đi được nhiều nước. Với Việt Nam, đây chỉ là vấn đề sớm hay muộn. Kinh tế ngày càng phát triển, người Việt du lịch, đầu tư nước ngoài ngày càng nhiều thì càng có lợi cho việc nâng "sức mạnh" của hộ chiếu Việt Nam.

Tính đối ứng, tương hỗ là vấn đề có qua có lại, hai bên cùng có lợi. Đây là một nguyên tắc cơ bản trong các thỏa thuận visa. Nói một cách đơn giản, việc Việt Nam chưa miễn visa cho Australia (công dân Australia phải xin visa điện tử) cũng có tác động đến việc Australia chưa nới lỏng chính sách visa cho Việt Nam. Tất nhiên là cả hai bên còn phải cân nhắc những yếu tố quan trọng như an ninh, nhưng cũng cần chú trọng nguyên tắc có qua có lại.

Chính trị cũng là yếu tố được xem xét. Bất đồng về chính trị hoặc những lo ngại về bất ổn chính trị có thể khiến một quốc gia quyết định áp đặt, thay đổi chính sách visa với một quốc gia khác. Liên minh Châu Âu vốn có thỏa thuận xúc tiến visa với Nga, nhưng do vấn đề Ukraine mà thỏa thuận này đã bị tạm ngưng, khiến công dân Nga gặp nhiều khó khăn hơn khi muốn xin visa vào các nước thuộc Liên minh. Đáng chú ý là khác biệt về thể chế chính trị không hẳn là lý do gây khó khăn cho chính sách visa. Ví dụ: Công dân của Các tiểu vương quốc Ảrập thống nhất có thể đi lại tự do đến 180 nước, mặc dù có thể chế chính trị khác biệt với nhiều nước.

Cải thiện "sức mạnh" của hộ chiếu là một quá trình lâu dài, chịu tác động của nhiều yếu tố. Quốc gia nào cũng có những công dân thiếu ý thức, vi phạm pháp luật. Lý giải độ mạnh yếu của tấm hộ chiếu theo chiều hướng chỉ đổ lỗi cho hành vi xấu của một số công dân là chưa đầy đủ và công bằng. Quá trình nâng cao quyền lực tấm hộ chiếu còn phụ thuộc nhiều vào nỗ lực của chính phủ, từ những vấn đề vĩ mô như cải thiện vị thế quốc gia cho tới những nhiệm vụ cụ thể như đàm phán những thỏa thuận có lợi hơn cho công dân.

Lâm Vũ

* Ý kiến trong bài là góc nhìn riêng của tác giả, không phản ánh quan điểm nơi tác giả công tác.